وبلاگ

پیشرفت از سطوح ابتدایی به سطح نخبگی در ورزش فرایندی پیچیده دارد. این فرایند نیازمند شناسایی و انتخاب افراد با استعدادی است که شرایط لازم جسمانی، مهارتی و رفتاری برای موفقیت در ورزشی خاص را داشته باشند. فرایند کشف ورزشکاران با استعداد برای شرکت در یک برنامه تمرینی سازماندهی­شده یکی از موضوعاتی است که امروزه در ورزش مطرح است. یکی از جنبه­ های مهم شناسایی افراد، سنجش متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روان­شناختی آنان است که ارتباط تنگاتنگی با عملکرد و موفقیت ورزشکار دارد. امروزه رقابت و مبارزه بین ملت­ها بر سر کسب مدال در مسابقات مهم بین­المللی، مانند بازی­های المپیک و بازی­های جهانی افزایش یافته است (1). اکثر کشورهای جهان در تلاش برای توسعه­ ساختارهای شناسایی ورزشکاران با استعداد در سنین پایین هستند. آن­ها بر قابلیت­های موجود در افراد خاص و مستعد متمرکز شده ­اند تا میزان پیشرفت آن­ها را در ورزشی خاص افزایش دهند (2). از این­ رو در بسیاری از تحقیقات؛ متغیرهای آنتروپومتریکی، فیزیولوریکی، روان­شناختی و مهارت­ های حرکتی ورزشکاران مورد ارزشیابی قرار گرفته است (3). از جمله ورزش­هایی که در سراسر جهان و بخصوص در ایران طرفداران بسیاری دارند ورزش­های رزمی می­باشند، که از میان آن­ها می­توان به ووشو (4) و کیک­بوکسینگ (5،6) اشاره نمود.

 

در این تحقیق تلاش می­ شود که متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روان­شناختی ورزشکاران رشته­های کیک­بوکسینگ و ووشو مورد مطالعه قرار گیرد.

 

1-2- بیان مسئله

 

برخی از محققان تأکید دارند که ترکیبی از فاکتورهای بیشمار (ژنتیکی و محیطی) در ایجاد یک ورزشکار نخبه مؤثر است (7،8،9). بر همین اساس تحقیقات زیادی به بررسی تأثیر متغیرهای فیزیکی و آنتروپومتریکی (3)، عوامل ژنتیکی و محیطی (9)، عوامل فیزیولوژیکی، اجتماعی و روانی (10)، در استعدادیابی پرداخته­اند. آنتروپومتری با سنجش ساختار و ویژگی­های فیزیکی افراد یکی از عوامل مؤثر در کسب موفقیت ورزشکاران در رشته­های مختلف ورزشی به­شمار می­رود. بر همین اساس هر رشته ورزشی به دلیل شرایط ویژه خود، شکل و ترکیب ­بدنی خاصی از ورزشکاران را طلب می­ کند، که این امر می ­تواند به­عنوان ملاکی برای انتخاب ورزشکار برای حضور در عرصه رشته ورزشی ویژه­ای مد نظر قرار گیرد (11). سطح عملکرد ورزشکاران تابعی از فیزیک بدنی آن­هاست (12)، بعبارت دیگر ساختار بدنی می ­تواند روی عملکرد یا روی رکورد ورزشکاران تأثیر بگذارد. بنابراین، هدف اصلی ارزیابی آنتروپومتری کمک به فرایند استعدادیابی و کشف ورزشکارانی است که بیشترین توانایی را برای یک رشته خاص دارا می­باشند. تیپ­بدنی یا فیزیک بدن یک قابلیت جسمانی عمومی است که می ­تواند به منزله نشانه­ای مفید در تخمین آینده عملکرد عالی ورزشی به­شمار رود. با این همه، تحقیقات آنتروپومتریکی (4،13) و بیومکانیکی (6) روی ورزشکاران رزمی محدود می­باشد. علاوه بر این، تجارب کسب شده حاکی از آن است که وقتی در میدان­های ورزشی قهرمانانی هم­سطح از لحاظ جسمانی به رقابت می­پردازند، آمادگی روانی سرانجام پیروزی را به نفع یکی از طرفین رقم خواهد زد (14). در واقع عملکرد مطلوب ورزشکاران حاصل ترکیب عوامل مختلف شامل آمادگی جسمانی و روانی می­باشد (15). امروزه متغیرهای روان­شناختی[1] به­عنوان یکی از مهمترین عوامل دستیابی به موفقیت در اجرای ورزشی پذیرفته شده ­اند (16). بدون تردید، به­دست آوردن اوج عملکرد ورزشی بدون برخورداری از مهارت­ های روانی[2] رویایی بیش نخواهد بود (17). بر اساس نتایج تحقیقات، از جمله مهمترین متغیرهای روانی لازم برای رزمی­کاران عبارتند از: تمرکز[3]، آرمیدگی[4]، کنترل[5]، هدف­گزینی[6]، تصویرسازی ذهنی[7]، خودگویشی[8]، انگیزش[9]، اعتماد به نفس[10]، خودتنظیمی[11](18،19). از کنار عوامل روان­شناختی مذکور، سرسختی ذهنی[12] نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که در دستیابی به موفقیت ورزشی نقش کلیدی دارد (20). ماهیت رشته­های رزمی به­عنوان یک رشته تماسی شرایطی را ایجاد می­ کند که ورزشکاران رشته­های رزمی بسیار سخت­کوش و رقابت­جو باشند تا در برابر فشارهای جسمانی و روانی موجود در رقابت و تمرین تسلیم نشوند و با حس برتری جویی بیشتر نسبت به سایر رشته­های تماسی اهداف خود را دنبال کنند. ورزش­های تماسی به دلیل ماهیت خاص آن و فشارهای روانی و جسمانی بیشتر نسبت به ورزش­های غیرتماسی، به ورزشکارانی با سطوح بالاتری از سرسختی ذهنی نیازمند می­باشند (19،21). تحقیقات اندکی به بررسی نقش عوامل تأثیرگذار بر سرسختی ذهنی مانند سطح مهارت، جنسیت، سن، تجربه­ی ورزشی و نوع ورزش پرداخته­اند (22،23). حال این سئوال مطرح می­ شود که شاخص ­های روانی ورزشکاران موفق در رشته­های رزمی کیک­بوکسینگ و ووشو چیست؟ ووشو یک ورزش رزمی است که ترکیبی از تکنیک­های «گلاویز شدن[13]»، «ضربه زدن[14]» و «پرتاب کردن[15]» می­باشد و خاستگاه آن کشور چین است (4). اما کیک­بوکسینگ یک ورزش رزمی است که تنها شامل تکنیک­های «ضربه زدن» می­باشد (24). پیشینه تحقیقات ورزش­های مبارزه­ای گزارش کرده ­اند که؛ ورزش­هایی که شامل تکنیک­های «گلاویز شدن» هستند (مانند کشتی و جودو)، ورزشکارانشان به طور برجسته­ای ظرفیت بی­هوازی و قدرت بالا، توان هوازی بالای متوسط، و توده­ی چربی پایینی دارند (25،26،27،28،29،30،31). در مقابل، ورزش­هایی که شامل تکنیک­های «ضربه زدن» هستند (مانند کاراته و تکواندو)، ورزشکارانشان به طور برجسته­ای ظرفیت­ هوازی و انعطاف­پذیری بالا، و توان بی­هوازی و ظرفیت بی­هوازی بالای متوسط دارند (32،33،34). بنابراین بر اساس توضیحات فوق درمی­یابیم که دو رشته رزمی کیک­بوکسینگ و ووشو به­رغم شباهت­های بسیارشان؛ تفاوت­ها و اختلافات فاحشی نیز دارند، که این تفاوت­ها می ­تواند در متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روان­شناختی ورزشکاران دو رشته اثرگذار باشد. بر این اساس این چالش مطرح است که آیا تفاوت­های تأیید شده در دو رشته می ­تواند منجر به تفاوت در نیمرخ­های

 آنتروپومتری، بیومکانیکی و روان­شناختی بشود، با توجه به اینکه این متغیر­ها پیشگو­های اساسی موفقیت در ورزش هستند. با این وجود، اطلاعات مستند و قابل قبولی در مورد متغیرهای آنتروپومتریکی ووشوکاران در پیشینه تحقیقات در دسترس نیست (4) و نیز تحقیقات محدودی بر روی متغیرهای بیومکانیکی ورزشکاران کیک­بوکسینگ صورت گرفته است (6). و همچنین پیرامون متغیرهای روان­شناختی ورزشکاران کیک­بوکسینگ و ووشو پژوهش معتبری توسط محقق یافت نگردید. لذا با توجه به مواردی که اشاره شد و با استناد به مبانی نظری و پیشینه تحقیق؛ محقق در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که:

 

آیا بین متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روانی ورزشکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال در رشته­های رزمی کیک­بوکسینگ و ووشو تفاوت وجود دارد؟

 

 

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

درصد بالایی از جوانان مستعد کشور می­توانند پشتوانه­ای ارزشمند جهت کسب مقام­های قهرمانی در رشته­های مختلف ورزشی در جهان باشند، اما با توجه به محدود بودن امکانات و تجهیزات ورزشی که قادر به پاسخ­گویی تمام نیازهای جوانان نمی ­باشد و همچنین با توجه به اینکه در کشور ما انتخاب ورزشکاران بر مبنای آزمایش و خطا صورت می­گیرد، به منظور جلوگیری از اتلاف وقت، سرمایه و به هدر رفتن استعدادها و تلاش­ های بی­حاصل دست­اندرکاران، انجام تحقیقات و مطالعه پیرامون عوامل اثرگذار امری مهم به نظر می­رسد. بهتر است تا از طریق تعیین ملاک­هایی، بهترین و مناسب­ترین افراد شناخته شوند و با برنامه ­ریزی صحیح آن­ها را در راه رسیدن به سکوی قهرمانی هدایت کرد. انجام این تحقیقات دارای اهمیت و ارزش است زیرا نه تنها در تعیین یک مرجع جهت کشف زودهنگام استعدادها می­توان از آن کمک گرفت بلکه تأثیر هر رشته ورزشی را بر تیپ بدنی و نیز سایر متغیرهای بیومکانیکی می­توان مشاهده کرد. مطالعه قالب انسان ابزار مفیدی برای انتخاب استعداد زودهنگام و ارزیابی برنامه تمرینی می­باشد. دانستن شاخص ­ها و ویژگی­های افراد می ­تواند به مربیان، ورزشکاران و متخصصین این رشته ورزشی کمک کند که برای رسیدن به قله­ی رفیع قهرمانی می­بایستی دارای چه ویژگی­های آنتروپومتریکی و جسمانی باشند (35). بنابراین شناخت علل و عوامل مؤثر در عملکرد بالای قهرمانان ورزشی در صحنه­های بین ­المللی ضرورت پیدا می­ کند (3).

 

در این راه به دلیل اهمیت کشف استعداد ورزشی، تأثیر تیپ بدنی در عملکرد ورزشی، و نبود تعریف مناسبی از شکل­شناسی ورزشکاران رشته­های رزمی به تفکیک، لازم است که تحقیقی صورت پذیرد که امکان تهیه یک مرجع آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روان­شناختی مشخص برای ورزشکاران کیک­بوکسینگ و ووشو را فراهم آورد. چون در کشور تاکنون تحقیقی در این زمینه روی مردان کیک­بوکسر و ووشوکار صورت نگرفته است، انجام این گونه تحقیقات ضروری به نظر می­رسد. ضرورت این تحقیق را می­توان مشخص شدن وضعیت ووشوکاران و کیک­بوکسرها به لحاظ متغیرهای آنتروپومتریکی، بیومکانیکی و روان­شناختی دانست. ضرورت اصلی و عمده این تحقیقات کمک به مربیان است که در سطوح مختلف ورزشی فعالیت دارند تا بهترین و مناسب­ترین افراد را از نظر ویژگی­های بدنی و روانی جهت آموزش انتخاب نمایند. دست­اندرکاران امر ورزش و تربیت بدنی معتقدند که آمادگی جسمانی بالاتر توأم با مهارت­ های روانی مطلوب­تر برای رسیدن به اوج قهرمانی لازمه­ی هر ورزشی است. شناخت ویژگی­های جسمانی و شاخص ­های اجرای مهارت به طور قطع بر عملکرد ورزشکاران تأثیر می­گذارند. با این همه، تحقیقات آنتروپومتریکی (4،13) و بیومکانیکی (6) روی ورزشکاران رزمی محدود می­باشد. و همچنین پیرامون متغیرهای روان­شناختی ورزشکاران کیک­بوکسینگ و ووشو پژوهش معتبری توسط محقق یافت نگردید. پیکرسنجی به­عنوان اولین گام جهت سرمایه ­گذاری روی قهرمانان ملی و رسیدن به پیروزی در مسابقات بین ­المللی باید در برنامه ­های آموزشی لحاظ گردد.

 

1-4- فرضیه ­های تحقیق

 

1-4-1- فرض کلی

 

بین متغیرهای آنتروپومتریکی (ترکیب بدن و تیپ بدنی)، بیومکانیکی (استقامت عضلانی، قدرت، چابکی، انعطاف­پذیری، تعادل و توان انفجاری) و روانی (مهارت­ های روانی) ورزشکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال رشته­های کیک­بوکسینگ و ووشو تفاوت وجود دارد.

 

1-4-2- فرضیات اختصاصی

 

1- بین متغیرهای آنتروپومتریکی ترکیب بدن و تیپ بدنی کیک­بوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال تفاوت وجود دارد.

 

2- بین متغیرهای بیومکانیکی استقامت عضلانی، قدرت، چابکی، انعطاف­پذیری، تعادل و توان انفجاری کیک­بوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال تفاوت وجود دارد.

 

3- بین مهارت­ های روانی کیک­بوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال تفاوت وجود دارد.

 

1-5- اهداف تحقیق

 

1-5-1- هدف کلی

 

مقایسه منتخبی از متغیرهای آنتروپومتریکی (ترکیب بدن و تیپ بدنی)، بیومکانیکی (استقامت عضلانی، قدرت، چابکی، انعطاف­پذیری، تعادل و توان انفجاری) و روانی (مهارت­ های روانی) ورزشکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال رشته­های کیک­بوکسینگ و ووشو.

 

1-5-2- اهداف اختصاصی

 

1- مقایسه متغیرهای آنتروپومتریکی ترکیب بدن و تیپ بدنی کیک­بوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال

 

2- مقایسه متغیرهای بیومکانیکی استقامت عضلانی، قدرت، چابکی، انعطاف­پذیری، تعادل و توان انفجاری کیک­بوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال

 

3- مقایسه مهارت­ های روانی کیک­بوکسرهای مرد نخبه جوان و بزرگسال، و ووشوکاران مرد نخبه جوان و بزرگسال

 

[1] .Psychological variables

 

[2] .Mental skills

 

[3] .Concentration

 

[4] .Relaxation

 

[5] .Control

 

[6] .Goal setting

 

[7] .Imagery

 

[8] .Self-talk

 

[9] .Motivation

 

[10] .Self-confidence

 

[11] .Self-regulation

 

[12] .Mental toughness

 

[13] .Grappling technique

 

[14] .Striking technique

 

[15] .Throw technique