مدل شناختی رفتاری مصرف مواد به عنوان راهبرهای جبرانی برای تنظیم و مقابله با احساسات مورد استفاده قرار می‌گیرد. معتادان مصرف می‌کنند تا از اضطراب، بی حوصلگی و افسردگس رها شوند و یا اینکه احساس بهتری پیدا نمایند. هماهنگ با تقسیم بندی بریکمن در مدل شناختی رفتاری فرد مسوول پیدایش مشکل اعتیاد خود نیست و نقص افراد باعث اعتیاد نمی شود. از دیدگاه این نظریه مصرف الکل و مواد مخدر رفتارهای یادگرفته میشوند که از طریق تجربه کسب میشوند (بک، ۱۹۹۵؛ به نقل از جعفری، ۱۳۸۲).
۲-۴-۶- نظریه تعامل خانواده
وابستگی عاطفی به والدین، یادگیری اجتماعی و ویژگی‌های درون فردی نوجوانان مستقیما بر مصرف مواد اثر می‌گذارد. بر اساس نظریه تعامل خانوادگی، ارتباط و پیوند قوی عاطفی میان والدین و کودک خصوصاً ارتباط مادر با کودک است( بروک، ۱۹۹۰؛ به نقل از عرب، ۱۳۹۰).
مطالعات نشان میدهد که سبک دلبستگی ناایمن از طریق نظم دهی غیر اثر بخش هیجانات با مصرف مواد مخدر در دوران نوجوانی مرتبط است. تئوری دلبستگی توانسته است هم از بعد تجربی و هم از بعد نظری آسیب شناسی اعتیاد را پیش‌بینی کند (ویلافرانس و همکاران، ۲۰۰۶).
سبک دلبستگی ایمن این انتظارات را در فرد ایجاد می‌کند که دارای کارآمدی بالایی برای حصول کمک از دیگران در مواقعی است که با بحران روبرو می شود. انتظارات تقویت شده در خصوص حمایت ادراک شده موجب می شود که شخص بتواند به طور مناسبی عواطف منفی و مثبت خود را تنظیم کند (کوپر، ۱۹۹۵؛ به نقل از لی‌بون، ۲۰۰۴).
افرادی که دلبستگی ایمن دارند ، دیدگاه مثبت به خود و دیگران و مراقبت کننده های خود پیدا می‌کنند در حالی که افراد دارای دلبستگی نا ایمن نسبت به خود و دیگران دیدگاه منفی دارند آن ها کنترل کارآمدی بر روی تنظیم خود نیستند و خطر بالایی برای ابتلا به مصرف مواد مخدر و الکل دارند ( کارول، ۲۰۰۰).
از این دیدگاه والدینی که ارزش های مشخص ندارند و کمتر ابراز محبت می‌کنند یا مادرانی که آرامش روانی ندارند و کنترل کمی بر کودکانشان دارند فرزندانی پرورش می‌دهند که در دوره نوجوانی در معرض مشکلات متعددی قرار می گیرند. از جمله این مشکلات می توان به ارتباط با همسالان مصرف کننده مواد اشاره کرد (فلمینگ و باری، ۱۹۹۸؛ به نقل از جعفری، ۱۳۸۲).
۲-۵- متادون:
به طور کلی رویکردهای درمانی در اعتیاد را می‌توان به دو گروه بزرگ تقسیم کرد :
۱ – پرهیز کامل و دستیابی به زندگی عاری از موادAbstinance))
۲ – کاهش آسیب ها و عوارض ناشی از اعتیاد در فرد (Harm Reduction)
درمان نگهدارنده با متادون: یکی از خدمات اصلی در برنامه کاهش آسیب درمان نگهدارنده با متادون می‌باشد . سازمان بهداشت جهانی در این خصوص توصیه نموده است که بایستی معتادین بتوانند به طیف وسیعی از درمان‌های اعتیاد دسترسی داشته باشند و درمان نگه دارنده با متادون باید قلب این درمانها باشد. در درمان نگهدارنده با متادون، به بیمار متادون داده و دوز آن را آنقدر بالا می بریم که بیمار وسوسه مصرف مواد دیگر، را نداشته باشد و این درمان نگهدارنده را تا هر زمان که بیمار بخواهد ادامه می‌دهیم.
-
- انواع دیگر درمان با اگونیست ها شامل : بوپره نورفین زیر زبانی ، LAAM (فعلا وارد داروهای ژنریک ایران نشده است) می‌باشد
-
- استفاه از درمان‌های غیر داروئی در کنار درمان با داروهای اپیوئیدی نگهدارنده در بهبود نتایج درمان مؤثر هستند مثلا مشاوره حمایتی یک جلسه در هفته در کنار تجویز متادون می‌تواند نتایج درمان را به طور واضحی بهبود بخشد.
-
- بیماران مسن تر ، متاهل معمولا نسبت به سایر بیماران بیشتر تمایل دارند که مدت طولانی روی درمان با متادون باقی بمانند.
- بیمار به طور روزانه و در ساعات تعیین شده برای دریافت متادون مراجعه می‌کند.
در هنگام مراجعه بیمار، پرستار مقدار داروی ارائه شده به بیمار، تعداد قرص تحویل شده و زمان تحویل را در فرم مربوطه ثبت می‌کند.
تحت نظارت پرستار، بیمار محلول متادون را به صورت خوراکی مصرف می‌کند
ارائه شناسنامه، برای تجویز دوز منزل ضروری است.
-
- به بیمار تذکر داده می شود که تنها در صورت احراز هویت، در ماههای بعد به او دوز منزل تحویل داده خواهد شد.
- تا قبل از راه اندازی شبکه رایانهای، در مسافرتهای بیمار که طول آن بیش از مدت زمان دوز منزل می‌باشد، لازم است که پزشک مربوطه (مبدأ) با مرکزی در شهرستان مقصد هماهنگی به عمل آورده، و بیمار را با معرفینامهای که در آن مشخصات بیمار، مرحله درمان و دوز متادون دریافتی او قید شده است، به آن مرکز ارجاع دهد. لازم به ذکر است که بهتر است در هنگامی که بیمار در مرحله القای درمان است، مسافرت نکند(نادری و همکاران، ۱۳۸۷).
متادون یک آگونیست گیرنده‌های میو و کاپا می‌باشد که دارای چسبندگی زیادی به این گیرنده‌ها است. همچنین متادون آنتاگونیست گیرنده‌های (NMDA)N-methyl-Daspartate می‌باشد. از طریق خوراکی تجویز می‌شود و نزدیک به ۸۵ تا۹۰ درصد آن از طریق گوارش جذب می‌شود. حداکثر غلظت آن در پلاسما ۲-۶ ساعت پس از مصرف می‌باشد. نیمه عمر این دارو در پلاسما ۲۴ ساعت است که در نهایت توسط آنزیم سیتو – کروم P450 در کبد متابولیزه می‌شود (اسپیکا[۳۷] و همکاران، ۲۰۰۲).
متادون از طریق کاهش نشانه های ترک مواد افیونی عمل می‌کند. ایجاد سطح خونی ثابت متادون، ولع مصرف مواد افیونی را متوقف می‌کند. از آنجا که متادون دارویی با طول عمر طولانی‌تر از دیگر افیون‌ها (مانند هروئین) است، یک دوز خوراکی آن، روزانه از شروع نشانه های ترک مواد افیونی به مدت ۲۴ ساعت یا بیشتر جلوگیری می‌کند(مکری،۲۰۰۲). متادون از آندسته داروهایی است که از ۳۰ سال پیش دگرگونی زیادی در درمان مواد افیونی به وجود آورده است. داده های بالینی نشان میدهد که قبل از توسعه برنامه های نگهدارنده متادون به کار بردن روش های روان درمانی برای بیماران وابسته به مواد مخدر مؤثر نبوده است و میزان افرادی که به طور معناداری ترک کنند بسیار اندک بوده است(ماتیاس[۳۸]، ۱۹۹۵). البته مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که بالاترین اثربخشی درمان زمانی است که نگهدارنده متادون با روش های رواندرمانی ترکیب شود.
۲-۶- انواع درمان با متادون:
