در بین تمام نهاد‌ها و سازمان‌ها، خانواده از اهمیت به سزایی  برخودار است. پشرفت و انحطاط هر قوم و ملتی  تا حدود زیادی به خانواده مربوط می‌‌‌شود و هیچ جامعه‌ای نمی‏تواند ادعای سلامت کند، در صورتی که از خانواده سالمی  برخوردار نباشد.

 

کودک شکوفه درخت زندگی  است و خانواده تأثیر مستقیم و بسیار زیادی در تربیت کودک دارد. دوران کودکی  از حساس‌ترین و سرنوشت سازترین دوره زندگی  انسان است. کودک صفحه سفیدی  است در دست نقاش، و پذیرنده هر رنگی که بر آن رقم می‏خورد، شخصیت انسان و اساس خصوصیات اخلاقی وی در ابتدای کودکی خصوصاً در سنین اولیه عمر پی‌ریزی می‌شود.حضانت، حراست و نگهبانی از گل باغ خانواده و پرورش و تربیت آن است. حضانت، پایه گذاری  و مهندسی  شخصیت خرد‌سال است، مهمترین مسئله در این زمینه، مسئله حضانت کودک است. حضانت مصدر است و در لغت به معنای حفظ و نگهداری، درکنار قرار گرفین کودک، پرورش و پرستاری کردن از کودک و در اصطلاح فقها ولایت بر تربیت کودک، حفظ و نگهداری و رعایت مصحلت اوست. این مسئله زمانی خود را نشان می‌دهد که کانون خانواده به دلایلی ازجمله طلاق یا فوت یکی از والدین از هم می‌پاشد و در اینجاست که ضرورت حضانت کودک و اولویت والدین مطرح می‌شود. اما ممکن است شخصی که حضانت کودک را به عهده می‌گیرد این وظیفه را به خوبی به انجام نرساند و از این حق سوء استفاده کرده و به ضرر کودک اقدام نماید مثل این‌که اقدام به آزار و اذیت کودک نماید یا مانع از تحصیل وی شود و … که در این صورت این شخص (که هم شامل والدین می‌شود و هم اشخاص دیگر) به تعبیر فقهی آن حاضن دارای مسئولیت مدنی و کیفری و ضمانت اجراهایی از جمله سلب حق حضانت، محدودیت اعمال حق حضانت، زندان، حبس و… می‌باشد.

 

 

کلید واژه: حضانت، حق، سوء استفاده، مسولیت، ضمانت اجرا.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست

 

عناوین                                                                                                                   صفحه

 

فصل اول: کلیات و مفاهیم 13

 

 

1. کلیات و مفاهیم. 14

 

1. 1. کلیات……………………………………………………………………………………………………………………………………………14

 

1 .1 .1. بیان مسئله تحقیق.. 14

 

 

2. 1. 1. سؤالات تحقیق.. 14

 

2. 1. 1. فرضیات تحقیق.. 15

 

2. 1. 1. ضرورت و اهداف.. 15

 

2. 1 .1. پیشینه تحقیق.. 15

 

2. 1. 1.نتایج.. 16

 

2. 1. مفاهیم. 17

 

2. 2. 1. معنا شناسی حضانت.. 17

 

2. 1. 2. 1. معنای لغوی حضانت.. 17

 

2. 1. 2. 1. تعمیم در معنای لغوی. 18

 

2. 1. 2. 1. تعریف حضانت در اصطلاح فقها 21

 

2. 1 2. 1. حضانت در قانون مدنی. 23

 

2. 1. 2. 1. حضانت در قران و روایات.. 23

 

2. 1. 2. 1. مباشرت در حضانت.. 26

 

2. 1. ماهیت شناسی حضانت… 27

 

2. 3. 1. معنای حق و تفاوت آن با حکم. 27

 

2. 1. 3. 1. حق و معنای اصطلاحی آن. 27

 

2. 1. 3. 1. تفاوت حق و حکم. 30

 

2. 1. 3. 1. حق یا تکلیف.. 30

 

فصل دوم: دوران، شروط و موارد سوء استفاده از حق حضانت… 33

 

 

1. 2. دوران حضانت و اولویت پدر و مادر. 34

 

1. 1. 2. جدایی پدر و مادر از فرزند. 34

 

1. 1. 2. حضانت در صورت جدایی پدر و مادر 35

 

1. 1. 1. 2. نظریه اول عدم تفاوت میان پسر و دختر 35

 

1. 1. 1. 2. نظریه دوم تفاوت میان پسر و دختر 37

 

1. 1. 2. حضانت در صورت فوت والدین. 41

 

1. 2. 1. 2. حضانت در صورت فوت یکی والدین. 41

 

1. 2. 1. 2. حضانت طفل در صورت فوت هر دو 43

 

1. 1. 2. پایان حضانت.. 45

 

1. 2. شروط حضانت… 46

 

1. 2. 2. شروط مشترک.. 46

 

1. 1. 2. 2. عقل و قدرت.. 46

 

1. 1. 2. 2. اسلام 49

 

1. 1. 2. 2. صلاحیت اخلاقی. 51

 

1. 1. 2. 2. عدم اعتیاد 52

 

1. 1. 2. 2. عدم ابتلا به بیماری‌های خطرناک.. 54

 

1. 2. 2. شرایط ویژه مادر 55

 

1. 2. 2. 2. فارغ بودن از حقوق زوجیت.. 55

 

1. 1. 2. 2. 2. موقعیت زمانی ازدواج مادر 59

 

1. 1. 2. 2. 2. تجدید پذیری حق مادر 61

 

1. 2. 2. 2. اقامت مادر 63

 

1. 2. 2. 2. آزادگی (برده نبودن). 64

 

1. 2. معیار و مبنای سوء استفاده از حق حضانت… 65

 

1. 3. 2. معیار سوء استفاده از حق.. 67

 

1. 3. 2. نتیجه بحث در حقوق کنونی. 68

 

1. 2. 3. 2. قلمرو اجرای نظریه در حقوق کنونی. 69

 

1. 3. 2. معیار سوء استفاده از حق در فقه. 70

 

1. 3. 3. 2. دلایل اثبات نظریه منع سوء استفاده از حق.. 71

 

1. 3. 2. در حقوق کنونی ایران. 71

 

1. 2. موارد سوء استفاده از حق حضانت… 73

 

1. 4. 2. بکار گیری کودک در فعالیت‌های مجرمانه. 73

 

1. 4. 2. آزار و اذیت کودک.. 73

 

1. 4. 2. منع از بازی و سرگرمی. 75

 

1. 4. 2. عدم استرداد طفل.. 76

 

1. 4. 2. عدم پرداخت هزینه نگهداری طفل.. 76

 

1. 4. 2. ممانعت از تحصیل کودک.. 76

 

1. 4. 2. ممانعت از ملاقات طفل.. 77

 

1. 4. 2. عدم مواظبت از طفل.. 79

 

فصل سوم: مسئولیت‌ها و ضمانت‌های اجرایی.. 80

 

 

1. 3. مفهوم و مصادیق سرپرست در قانون.. 82

 

1. 1. 3. مفهوم سرپرست.. 82

 

1. 1. 3. تقسیم سرپرست از حیث ماهیت.. 83

 

1. 2. 1. 3. سرپرست قانونی. 83

 

1. 2. 1. 3. سرپرست قراردادی. 84

 

1. 3. مسئولیت… 85

 

1. 2. 3. اقسام مسئولیت.. 87

 

1. 1. 2. 3. مفهوم و ماهیت مسئولیت قراردادی. 87

 

1. 1. 1. 2. 3. شرایط تحقق مسئولیت قراردادی. 88

 

1. 1. 2. 3. مفهوم مسئولیت مدنی. 88

 

1. 2. 1. 2. 3. مقایسه مسئولیت مدنی و مسئولیت جزائی. 90

 

1. 2. 1. 2. 3. مقایسه مسئولیت مدنی و مسئولیت قراردادی. 91

 

1. 2. 1. 2. 3. مبانی نظری مسئولیت مدنی. 91

 

1. 2. 1. 2. 3. منابع مسئولیت مدنی در فقه اسلامی و کلام فقها 93

 

1. 2. 1. 2. 3. شرایط تحقق مسئولیت مدنی. 95

 

1. 5. 2. 1. 2. 3.. عناصر مسئولیت.. 95

 

1. 5. 2. 1. 2. 3. آثار ایجاد مسئولیت مدنی. 96

 

1. 1. 2. 3. مفهوم مسئولیت کیفری. 98

 

1. 3. 1. 2. 3. مبانی کلی مسئولیت کیفری از دیدگاه حقوق عرفی. 99

 

1. 3. 1. 2. 3. زیر بنای مسئولیت در نظام کیفری اسلام 99

 

1. 3. 1. 2. 3. ارکان مسئولیت کیفری در قوانین وضعی. 101

 

1. 3. 1. 2. 3. شرایط عمومی تحقق مسئولیت کیفری. 101

 

1. 3. ضمانت‌های اجرایی حقوقی مسئولیت‌های ناشی از سوء استفاده از حق حضانت… 102

 

1. 3. 3. سلب حق حضانت.. 102

 

1. 3. 3. ممنوعیت آزار و اذیت کودک.. 104

 

1. 2. 3. 3. کودک آزاری جنسی. 104

 

1. 3. 3. بکار‌گیری کودک در فعالیت‌های مجرمانه. 105

 

1. 3. 3. الزام به استرداد طفل.. 106

 

1. 3. 3. الزام به پرداخت هزینه نگهداری طفل.. 107

 

1. 3. 3. محدودیت صلاحیت اعمال حق حضانت.. 108

 

1. 3. 3. الزام به تحصیل کودک.. 108

 

1. 3. 3. ترتیب لازم برای ملاقات طفل.. 111

 

1. 3. 3. ضمانت اجرای عدم مواظبت طفل.. 112

 

نتایج… 113

 

پیشنهادات… 114

 

 

 

ضمایم و پیوست‌ها 115

 

فهرست منابع.. 119

 

 

 

 

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات و مفاهیم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. کلیات و مفاهیم

 

1‍‍.1. کلیات

 

1 .1 .1. بیان مسئله تحقیق

 

طفل از دو جهت باید حمایت شود یکی نگهداری و تربیت و دیگری حفظ و اداره اموال است. مورد اول بر عهده حاضن و مورد دوم بر عهده ولی طفل است. م 1169 قانون مدنی در همین مورد است و تا چند ماده بعد از آن هم به این بحث پرداخته است. از سوی دیگر از جنبه فقهی هفت شرط برای حاضن شمرده شده که عدم تدارک هر یک از آنها می‌تواند سبب سقوط حضانت شود و حتی باعث سوء استفاده حاضن شود. موارد سوء استفاده هم از قدیم الایام مطرح بوده است هم اشکالی امروزی‌تر دارد و به خصوص بعضاً دارای فروعاتی در نگه داری و تربت طفل هستیم که ضرورت آن در سطور دیگر خواهد آمد.

 

 

 

 2. 1. 1. سؤالات تحقیق

 

 

 

1. موارد سوء استفاده از حق حضانت کدامند؟

 

1. چنانچه حضانت کننده از حق خود سوء استفاده کند چه مسئولیت‌هایی برای او متصور است؟

 

1. ضمانت‌های اجرایی سوء استفاده کدامند؟

 

 

 

 

 

 

 

3. 1. 1.  فرضیات تحقیق

 

 

 

1. 1. موارد سوء استفاده از حق حضانت متعدد است از جمله : ممانعت از ملاقات طفل با یکی از والدین، ممانعت از تحصیل، بکار گیری کودک در فعالیتهای مجرمانه مانند حمل و فروش مواد مخدر، واداشتن کودک به تکدی تگری و…

 

1. حاضنی که با سوء استفاده از حق حضانت به کودک ضرر زده است باید آن را جبران کند یعنی مسئولیت مدنی او را به جبران خسارت فرا می‌خواند.

 

1. سلب حق حضانت، الزام به استرداد طفل، الزام به پرداخت هزینه نگهداری طفل، محدود کردن صلاحیت اعمال حق حضانت، تعییین ناظر، الزام به تحصیل کودک از جمله ضمانت‌های اجرایی حقوقی و بازداشت، مجازات نقدی از جمله ضمانت‌های اجرایی کیفری در کنترل اعمال حق حضانت به شمار می‌آید.

 

 

 

 

4. 1. 1. ضرورت و اهداف

 

ضرورت این بحث تنها جنبه نظری و کنکاش علمی صرف ندارد، در زمان ما ضروری‌ترین مصداق بحث در محاکم است و شاهد مثال ما جز پرونده‌های مطروحه، مشکل خود قضات در حل مسائل حضانت و مسئولیت‌های آن باعث شده که سوء استفاده از حضانت که در لایه‌های معنایی پایین‌تر از حضانت و مسئولیت آن است مغفول ومبهم شود و ما بر اساس این ضرورت وارد در بحث خواهیم شد و هدف گذاری بر این اساس خواهد بود که با تلاش علمی راهکار علمی ارائه کنیم.