چگونگی تهیه حیوانات آزمایشگاهی
الگوهای درد و ترس برخی حیوانات مانند موجودات بیمهره کاملاا شناخته شده نیست ولی تحقیقات بسیار زیادی در مورد الگوهای درد و ترس مهرهداران و مخصوصا pestanداران انجام شده اند . این تحقیقات به طور یقین نشان میدهند که درد و ترس از مرگ در تمام pestanداران مشابه است . در میان حیوانات ، الگوهای درد و ترس در میمونهای نزدیک به انسان ( گوریلها ، شامپانزهها و اوران گوتانها ) ، نهنگها و دلفینها به الگوهای درد و ترس در انسان نزدیکترند .
تهیه حیوانات آزمایشی یک تجارت بزرگ و سود آور می باشد . حداقل ۲۰ شرکت رسما در آمریکا مشغول این کارند . بزگترین آنها
(Carolina biological supply company (cbsc است که ۴۰۰ کارمند دارد و از سال ۱۹۲۷ شروع به کار کرده است . آنها با روش های ظالمانه ای حیوانات را دستگیر و حمل و نقل می کنند .
مثلا قورباغه هایی را که از طبیعت اسیر می کنند ، در تابستان در تانکهایی گرم نگه می دارند که تا سر حد تشنج دچار تشنگی و گاهی مرگ می شوند . گربه ها را در تعداد زیاد در قفسهای تنگ در ماشینهای فاقد تهویه هوا حمل و نقل کرده ، آنها را با یک قلاب فلزی که به داخل بدن آنها فرو می رود از یک قفس به قفس دیگر و نهایتا به داخل اطاق گاز جابجا می کنند .
در مکزیک گربه های خیابان را جمع کرده داخل کیسه ای انداخته و غرق می کنند یا سر کیسه را جلوی لوله اگزوز ماشین میگیرند تا خفه شوند . سپس اجساد را مومیایی کرده برای تشریح در مدارس آمریکا می فرستند . در مزرعه ای در مکزیک جسد ۸۰۰ گربه پیدا شد که با فرو کردن چوب به داخل دهانشان کشته شده بودند و برای تشریح به آمریکا میفرستادند . رفتارهای غیر انسانی در صنعت تهیه حیوان آزمایشگاهی متداول و احیانا روتین می باشد .
منبع دیگر تامین حیوانات این شرکتها سگها و گربه هایی هستند که در پناهگاه ها بعلت کمبود جا و جمعیت زیاد اتانازی می شوند و چون پای پول در میان میاید این احتمال میرود که حیوانات را بدون دلیل موجه خودشان و برای ایجاد درآمد کشته و به این شرکتها بفروشند . کشتار حیوان حتی بخاطر کمبود جا خود کاری ضد اخلاقی میباشد . بعضی معامله کننده ها حیوان را بعنوان نگهداری از پناهگاه گرفته و به این شرکتها می فروشند . ارتباطی بین دزدیده شدن حیوانات خانگی و فروش آنها به این شرکتها وجود دارد .
منبع دیگر تهیه حیوان کشتارگاه ها میباشند . جنین خوکها متداولترین حیوان برای تشریح در مدارس هستند . حیواناتی که برای کشتار پرورش داده میشوند در زمان نگهداری ، حمل و نقل و کشتار دچار رنج و استرس شدیدی می شوند .
منبع دیگر ، مراکز تهیه پوست هستند . در کاتالوگ این شرکتها جسد روباه ، سمور و خرگوشهایی که پوست آنها کنده شده ، دیده میشود . در ایرلند سگهای نژاد Greyhound را که برای مسابقه پرورش میدهند ، اگر به استاندارد مطلوب نرسند برای آموزش میفرستند . یعنی حیوان را بخاطر سرگرمی تکثیر بیش از حد کرده و به نام اهداف آموزشی دور میاندازند . مراکز آموزشی با خرید حیوان از این شرکتها در حقیقت از سوی استفاده و آزار حیوان حمایت میکنند .
آموزش انسانی و روش های جایگزین آزمایش روی حیوانات
تا ۲۰ سال پیش در تمام دانشکده های پزشکی و رشته های وابسته از حیوانات زنده در کلاسهای فیزیولوژی ، فارماکولوژِی و جراحی استفاده می کردند . امروزه حدود ۹۵ در صد دانشکده های آمریکا استفاده از حیوان را کاملا حذف کرده اند . ۵ در صد بقیه هم بطور بسیار محدودی از حیوان استفاده میکنند . پیشرفتهایی که در تکنولوژی شبیه سازی پزشکی بوجود آمده و افزایش اگاهی در مورد مسایل اخلاقی و شناخت لزوم آموزش بر پایه بیمار انسانی موجب شده که روش های جایگزین حیوانات بکار گرفته شوند . حتی مهارتهای جراحی مانند بخیه زدن وجراحی لاپاراسکوپی را نیز توسط شبیه ساز میتوان آموخت . روش های جراحی باز در حین جراحی زیر دست مربی آموخته میشوند . شبیه ساز هایی وجود دارند که واکنش انسان را نسبت به داروها خیلی بهتر از واکنش حیوان نشان می دهند . نمرات قبولی دانشجوهایی که از روش های جایگزین استفاده کردند مساوی و حتی بیشتر از دانشجوهایی بوده که روی حیوان آموزش دیدند .
با بهره گرفتن از این روشها به هیچ حیوانی صدمه نرسیده و کشته نخواهد شد . در ضمن هیچ دانشجویی هم بدون کسب اطلاعات و مهارتهای لازم فارغ التحصیل نخواهد شد . در حال حاضر حدود۵۰۰ محصول جایگزین ساخته شده است و تمرکز روز افزونی روی بیولوژی مولکولی و سلولی و ژنتیک ایجاد شده است [۱].
دانشجو با حیات ارتباط مجدد برقرار می کند که هم روی حیوان وهم برای خودش اثر مثبت دارد . ارزشهای اخلاقی مانند حساسیت ، احترام ، همدردی ، رحم و شفقت و عشق که نقش مهمی در حفظ یکپارچگی جامعه دارند ، حفظ می شوند و خشونت و بهره کشی در جامعه ترویج نمیشود .
از نظر محیط زیست دستگیری حیوان ، پرورش ، نگهداری ، حمل و نقل و کشتار سالیانه میلیونها حیوان تاثیرات منفی زیادی داشته و تهدیدی برای گونه های در معرض نابودی می باشد . برای مثال قورباغه ها چون هم شکار و هم شکارچی هستند نقش مهمی در ثبات اکوسیستم دارند و کاهش تعداد آنها باعث افزایش جمعیت حشرات و بالا رفتن احتمال ایجاد مالاریا در انسان میشود . سالیانه تعداد ۳ میلیون قورباغه برای تشریح کشته میشوند .
از نظر اقتصادی ؛ خرید نرم افزار ، ویدیو و مدلها بسیار ارزانتر از خرید حیوان برای یک سال تحصیلی می باشد . در ضمن این وسایل یکبار مصرف هم نیستند .
کسانی که معتقدند آموزش نباید به موجود زنده صدمه برساند و برای تغییر در روش های موجود فعالیت میکنند گاهی دچار نا امیدی می شوند . مبارزه کردن برای رسیدن به هدفی که مستلزم تغییر در فرهنگ اجتماعی و فکری مردم میباشد ، بسیار سخت و کند پیش میرود . زیرا که سنتها دارای قدرت و نیروی زیادی بوده و اکثر مردم در برابر ترک منطقه امن خود مقاومت زیادی می کنند . به گفته آلبرت انیشتین همیشه الهامات بزرگ از طرف اذهان پیش پا افتاده با مخالفت شدیدی روبرو بوده است .
در علم راه های متعددی برای پاسخ دادن به یک سوال وجود دارد . آزمایش حیوانی روشی غیر قابل اطمینان تر از روش های غیر حیوانی موجود می باشد . آموزش انسانی آموزشی است که در آن از روش های غیر حیوانی استفاده میشود یا از روش هایی که به حیوان آسیبی نمیرسد.
روش های جایگزین روش هایی هستند که جانشین روش های دیگر میشوند در حالی که همان اطلاعات را فراهم میکنند . در آموزش از مدلهای مختلفی میتوان استفاده کرد . در آزمایش حیوانی از حیوان به عنوان مدل آموزشی استفاذه می شود . جایگزین ها نیز نوعی مدل آموزشی هستند که باید دارای خصوصیات لازم و کافی برای بررسی بیماری ها و ضایعات باشند و بتوانند حالات خاصی را تقلید کنند و قابل انتقال از یک آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر باشند و در اکثر آزمایشگاه ها قابل استفاده باشند و با روش های موجود قابل بررسی
کردن باشند .
بعضی از روش های جایگزینی که در حال حاضر وجود دارند عبارتند از :
۱- فیلمهای ویدیویی
۲- شبیه ساز های کامپیوتری
۳- مانکن یا آدمک : نوعی از آنها به این شکل است که اعضای حیوان را با سیلیکون پر میکنند و تا زمان نا محدودی قابل استفاده می شود و به جای تشریح و کشتن حیوان زنده استفاده می شود .
۴- جسد حیوانات مرده
۵- اتوپسی و بیوپسی
۶- کار در کلینیک روی بیمار
۷- اپیدمیولوژی
۸- کشتهای سلولی و بافتی در آزمایشگاه
۹- روش Microdosing
۱۰- آزمایش و تجربه روی خود دانشجو
۱۱- لابراتوار های In vitro
۱۲- آزمایش روی گیاهان
۱۳- مطالعات و مشاهدات حیوان در محیط طبیعی زندگی او
۱۴- Microfluidic circuit : یک چیپ میباشد که کانالهای ظریفی از سلولهای ارگانهای مختلف انسان را توسط جریان خون به هم مرتبط میکند و مشابه ترین روش به بدن انسان است و داروهای جدید را میتوان روی ان امتحان کرد . اثر دارو را روی تمام سیستم بدن انسان نشان می دهد و سنسورهای ان اطلاعات را برای آنالیز به کامپیوتر منتقل میکنند.
مدل های کامپیوتری آنقدر پیشرفته شده اند که دانشمندان میتوانند آزمایشی را که ماه ها یا سالها زمان میبرد تا روی حیوان انجام شود ، در عرض چند دقیقه یا چند ساعت انجام دهند . MICRODOSING روشی است که انقلاب بزرگی در داروسازی ایجاد کرده است . اساس آن بر این عقیده است که بهترین مدل برای انسان خود انسان است . در این روش مقادیر زیر ۱ در صد دوز نرمال داروی جدید را مصرف کرده و اثر آتش را در بدن انسان بررسی می کنند . ثابت شده که این روش بسیار دقیق است و جانشین تستهای گمراه کننده و غیر قابل اطمینان روی حیوان خواهد شد .
اپیدمیولوژی ، مطالعه جمعیتهای انسانی می باشد . علم پزشکی در پی یافتن علت بیماریها و پیشگیری از آنهاست . علت ایجاد بیماری و مکانیسم آن در مدلهای حیوانی با شرایط انسانی فرق دارد . مطالعه جمعیتهای انسانی بسیار پر ثمرتر است . برای مثال تشخیص علل اصلی بیماریهای قلبی عروقی مانند سیگار کشیدن ، کلسترول و فشار خون بالا از مطالعات اپیدمیولوژِی حاصل شده است . در اپیدمیولوژی مولکولی ، محققان خصوصیات مولکولی و سلولی را در کسانی که از سرطان یا نقص مادر زادی رنج میبرند بررسی کرده و مکانیسم و علت صدمه DNA را مشخص میکنند .
با مشاهده مستقیم بیماران ، محققان قلب دریافتند که رژیم گیاهی کم چربی و ورزش منظم و قطع مصرف سیگار و کنترل استرس میتواند بیماری قلب را از بین برد .
وسایل مدرنی مانند CAT ، MRI ،PET ، SPECT SCANS ؛ مشاهدات کلینیکی را دچار انقلاب کرده اند . بیوپسی آندوسکوپیک نشان داده است که سرطان روده از توده های خوش خیم ادنوما سرچشمه می گیرد . در صورتی که در مدلهای حیوانی این ارتباط دیده نمی شود. بیوپسی های کوچک پوستی که به همراه عروق باشند میتوانند وسیله ای جهت امتحان دارو ها ی جدید باشند .
کشتهای سلولی و بافتی ، قابل اطمینان و کم هزینه هستند و صدمات DNA را خیلی راحت تر مشخص میکنند . نتایج امتحان داروهای جدید روی بافتهای انسانی بسیار قابل اطمینان تر هستند . واکسنهایی که از کشتهای بافتهای انسانی به دست می آیند نه تنها موثرتر و ارزانتر از واکسنهایی هستند که از بافت میمون بدست میایند بلکه خطرات عفونت با ویروسهای حیوانی را هم ندارند .
سازمان هایی مانند PCRM و interniche برای کسانی که ابداعاتی در این زمینه انجام دهند، جوایزی اختصاص داده است .
در همین مورد در حقوق ایالات متحده شاهد در نظر گیری برخی از موارد از سوی قانونگذار هستیم برای نمونه در قانون ایالت ایلینویز داریم :
” حمایت از حیوانات در قانون ایالت ایلینویز ایالات متحده ی آمریکا مصوب دسامبر ۲۰۰۷
[۱] – شیما پور محمدی ، گستره حقوق حیوانات در اسلام و غرب ، نشریه مرکز تحقیقات واحد خواهران دانشگاه امام صادق علیه السلام ، فصلنامه فقه و حقوق اسلامی ، شماره ۴۰ .
بهره برداری تفریحی و ورزشی از حیوانات
با توجه به اینکه در بسیاری از رشته های ورزشی از حیوانات استفاده می شود بررسی این مطلب که محدوده مجاز برای استفاده از آنها تا چه حد می باشد و چه حقوقی باید برای آنها در نظر گرفته شود خود جای بحث دارد که در ذیل به بررسی آن پرداخته می شود .
گفتار اول : محدوده مجاز بهره برداری تفریحی و سرگرمی از حیوانات
استفاده تفریحی از حیوانات در صورتی که حیات و آسایش حیوان را با مخاطره روبرو سازد امری ناپسند و غیر معقول به شمار می رود . یکى از سرگرمى هایى که از دیرباز تاکنون رواج دارد و انسان ها براى تفریح خود مبادرت به این کار مى کنند ، به جنگ انداختن حیوانات مختلف از سگ گرفته تا خروس و قوچ و غیر آن است . امروزه در مناطق مختلف جهان از کشورهاى توسعه یافته گرفته تا غیر آن ، به جنگ انداختن
حیوانات رایج است حتى شبکه هاى مختلف تلویزیونى به ضبط و پخش این مسابقات پرداخته و به نوعى در ترویج آن نقش دارند . در این میان همواره انسان هاى فرهیخته و انجمن هاى مختلف حمایت از حیوانات ، سعى در جلوگیرى از این کار دارند . هر چند توفیق چندانى نیافته اند و این عمل هنوز منسوخ نشده است اما در قوانین متعالى اسلامى از این عمل نهى شده و آن را ممنوع ساخته است .
ابن سعید حلى به این موضوع پرداخته و در ضمن نقل حدیثى از پیامبر اسلام (ص) آورده است : پیامبر از به جنگ انداختن میان حیوانات نهى فرمودند مگر سگهاى شکارى .
گفتار دوم : استفاده ورزشی و حد مجاز بهره کشی در ورزش
استفاده از حیوانات در ورزش هم همانند سایر امور , مادامی مجاز است که حیات آن ها را به مخاطره نیاندازد .
تفریح با حیوانات همواره مورد توجه بشر بوده است . اسلام همان طور که تفریحات و مسابقات سالمی مثل اسب دوانی و شتر سواری را تشویق و حتی شرط بندی بر سر آنها را مجاز شمرده از تفریحاتی که باعث تضییع حقوق حیوانات میشود ، به شدت نهی کرده است .
در عصر جاهلیت بعضی افراد در کشتن شتر‌های خویش با یکدیگر مسابقه می‌گذاشتند و هر کس تعداد بیشتری از شتر‌های خود را می‌کشت ، غلبه و پیروزی از آن وی بود . این عمل را معاقره می‌خواندند .
ریشه روانی این عمل ، خود خواهی ، تفوق طلبی ، ریاکاری و فخر فروشی بود . مسابقه دهندگان گوشت شتر‌های نحر شده را به رایگان در اختیار عموم می‌گذاردند ، و در واقع با این بذل و بخشش به کار خلاف اخلاق خود لباس فتوت و انفاق می‌پوشاندند و عمل قبیح خود را زیبا نشان می‌دادند . پیامبر (ص) این مسابقه خلاف اخلاق را ممنوع کرد و جنبه انفاق و احسان آن را نادیده گرفت و پیروان خود را از چنین رقابت جاهلانه و زیانباری که مایه فساد اجتماعی و کینه‌توزی بود ، بر حذر داشت . به علاوه از قطع کردن پای حیوانات زنده که یک عمل غیر انسانی و از رسوم قبیح دوره جاهلیت بود ، نهی فرموده آن را غیر مشروع اعلام کرد .[۱]
از دیگر تفریحات مرسوم در زمان جاهلیت که هنوز هم در جوامع و ملل گوناگون دیده میشود ، مسابقه از طریق به جنگ انداختن حیوانات بود . طرفین مسابقه دو حیوان نظیر خروس یا سگ را وادار به جنگیدن با هم می‌کردند و هر حیوان که میبرد ، آن طرف برنده محسوب می‌شد و تماشاچیان هم بر سر برد و باخت آنها شرط‌بندی می‌کردند . پیامبر (ص) این کار غیر انسانی را به شدت نهی و قدغن نمودند .
[۱] . فلسفی ، محمد تقی ، گفتار فلسفی اخلاق از نظر همزیستی و ارزشهای انسانی ، هیات نشر معارف اسلامی ،۱۳۷۹ ج ۲ ، ص ۲۰۱ .
حمایت کیفری از حقوق حیوانات و ضمانت اجرایآن
یکی از نشانه های پیشرفت و توسعه ی یک کشور گسترده بودن فضای سبز و جلوگیری از تخریب آن و تنوع گونه های مختلف جانوری می باشد . با توجه به پتانسیل بالای محیط زیست و منافع بی شماری که پیشرفت در این زمینه برای دولت ها به ارمغان می آورد ، کشورها از یک طرف مبادرت به تنظیم قواعد مربوط به بهبود و ارتقای سطح کیفی محیط زیست می نمایند و از سوی دیگر نسبت به تخطی از اصول و قواعد مربوطه ، ضمانت اجراهای مختلفی اعم از کیفری و غیر کیفری را پیش بینی می نمایند . یکی از موضوعاتی که به عنوان مانعی بر سر راه دولت ها جهت توسعه در این زمینه می باشد ، بحران شکار و صید غیر مجاز گونه های جانوری می باشد که بعضا باعث انقراض نسل گونه های کمیاب شده و نتیجتا ایراد خسارت های گوناگون بالفعل و بالقوه به یک کشور را به دنبال خواهد داشت .
در مبحث فعلی به نقد و بررسی قوانین مرتبط با موضوع صید و کشتار گونه های جانوری از جنبه ی کیفری خواهیم پرداخت . در این زمینه می توان از یک سو به مواد عام مرتبط با این موضوع در بخش تعزیرات و مجازات های بازدارنده ی قانون مجازات اسلامی مصوب ۲/۳/ ۱۳۷۵ اشاره نمود و از سوی دیگر سایر قوانین خاص مربوط به این حوزه نظیر قانون شکار و صید مصوب ۱۶/۳/۱۳۴۶ ، لایحه ی قانونی مجازات صید غیر مجاز از دریای خزر و خلیج فارس مصوب سال ۱۳۵۸، قانون حفاظت و بهره برداری از منابع آبی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۵۸ و … را بررسی کرد .
گفتار اول : حقوق ایران
در حال حاضر در ایران سازمان‌هایی هم چون سازمان حفاظت محیط زیست ، سازمان نظام دامپزشکی ، و شرکت سهامی شیلات و… چندین انجمن و سازمان های غیردولتی از جمله انجمن حمایت از حیوانات ، انجمن دوستی حیوانات و… به طور محدود در این زمینه فعالیت میکنند .
تاکنون در ایران قانونی اختصاصی برای حمایت از حیوانات تصویب نشده ، اما مقررات پراکنده‌ای در قوانین مختلف پیش و پس از انقلاب دیده میشود که به طور مثال عبارتند از :
- قانون شکار و صید مصوب ۱۶ خرداد ۱۳۴۶ که مقررات زیادی در زمینه رعایت حقوق حیوانات در بردارد ؛
- قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی مصوب ۱۴ شهریور ۱۳۷۴؛
- مقرراتی در زمینه صید آبزیان ، تکثیر و پرورش ، جرایم و مجازاتهای مربوط به صید ذکر شده دارد و در مصوبه شماره ۱۴۰ مورخ ۶/۷/۷۴ شورای عالی حفاظت محیط زیست ، بهای هر عدد از جانوران وحشی اعم از pestanداران ، پرندگان ، خزندگان و … از لحاظ مطالبه ضرر و زیان تعیین شده است که حتی مواردی هم چون بهای نوزاد pestanدارانی که هنگام شکار در رحم مادر بوده‌اند ، بهای تخم پرنده یا خزنده وحشی و بهای تخریب لانه و آشیانه پرنده را در بر می‌گیرد ؛
- قانون مجازات اسلامی مصوب ۷ آذر ۱۳۷۰ نیز در دو ماده ۶۷۹ و۶۸۰ در مورد اتلاف حیوانات .
الف ) قانون مجازات اسلامی
در قسمت تعریزات قانون مجازات اسلامی ذیل فصل بیست و پنجم تحت عنوان ” احراق و تخریب و اتلاف اموال و حیوانات ” با دو ماده ی ۶۷۹ و ۶۸۰ مواجه هستیم .
مطابق ماده ی ۶۷۹ قانون فوق الذکر :
” هر کس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری یا حیواناتی که شکار آن ها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند ، به حبس از نود و یک روز تا شش ماه یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد ” .
- برابر ماده ی ۷۲۷ قانون مجازات اسلامی جرم موضوع ماده ی مذکور از جرائم قابل گذشت می باشد . زیرا جزء مواد احصاء شده توسط ماده ی ۷۲۷ قرار می گیرد .
- هر چند تسری ماهیت قابل گذشت بودن به این جرم نسبت به شق اول ماده ی ۶۷۹ یعنی ” کشتن عمدی و بدون ضرورت حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری ” بلا اشکال به نظر می رسد ولی نسبت به کشتار حیواناتی که شکار آن ها توسط دولت بنا به دلایل خاصی از جمله ارزشمند و مفید بودن آن گونه ی جانوری برای طبیعت زیستی کشور ایران ممنوع اعلام شده است ، درست نیست و بهتر بود مقنن ایرانی دو بخش ماده را از یکدیگر تفکیک کرده و در دو ماده ی جداگانه بیان می نمود و جرم اخیر الذکر را از جرائم غیر قابل گذشت تلقی می کرد .
- اشاره به لفظ ” حیوان حلال گوشت ” در متن ماده درست به نظر نمی رسد . زیرا علاوه بر اینکه برای تعیین مصداق حیوانات حلال گوشت نیازمند مراجعه به منابع معتبر فقهی و احتمالا بروز اختلاف نظرهایی در این مورد هستیم ، به نظر می رسد تحدید موضوع جرم مزبور به حیوانات حلال گوشت فاقد توجیه عقلائی باشد .
زیرا اصولا تمامی حیوانات صرفا از منظر استفاده از گوشتشان قابل بهره وری نیستند . بلکه ممکن است کارائی های دیگری نیز داشته باشند مانند محافظت سگ ها از یک منطقه ی خاص ؛ بنابراین صرفا جرم انگاری کشتن حیوان حلال گوشت فاقد مبنای حقوقی به نظر می رسد .
- از قانونگذار به حکم کشتن حیواناتی که خوردن گوشت آن ها مکروه می باشد ، اشاره نکرده است و ظاهرا کشتن این دسته از حیوانات خارج از شمول ماده ی مزبور بوده و مشمول مقررات عام مربوط به تخریب اموال متعلق به دیگری ( موضوع مواد ۶۷۵ الی ۶۷۸ قانون مجازات اسلامی ) می باشد[۱].
در مقابل این نظرات برخی از اساتید حقوق[۲] معتقدند :
مقصود مقنن از ذکر قید ” حلال گوشت ” ماکول بودن حیوان بوده است و با قید اخیر نظر بر خروج عنوان حیوانات حرام گوشت از شمول ماده داشته است . بنابراین حیواناتی را که شرعا خوردن آنها مکروه است نیز می توان مشمول این ماده دانست . همچنین به مقنن در این ماده اشکال شده است که ، چطور کشتن یک جوجه ی مرغ را جرم می داند ولی کشتن سگ نگهبان و گران قیمت دیگری را جرم نمی داند .
البته در مقام رفع خلا شاید بتوان گفت که : چون چنین حیواناتی معمولا در مالکیت اشخاص می باشند اتلاف عمدی آنها در حکم اتلاف عمدی مال غیر بوده و می تواند مصداق حکم عام ماده ی ۶۷۷ ق.م.ا باشد .
- قید ” بدون ضرورت ” در این ماده اشاره به این موضوع دارد که اگر کشتن یک حیوان مبتنی بر احسان مرتکب باشد ، وی از تعقیب کیفری مبری خواهد بود . مانند اینکه مرتکب حیوانی را که در شرف مردن می باشد به منظور حرام نشدن گوشت آن پیش تر بکشد . علاوه بر اینکه قید ” بدون ضرورت ” در ماده مذکور با عنایت به اطلاق ماده ۵۵ ق.م.ا بی مورد بوده است .
- کشتن و اتلاف حیوان ممکن است مباشرتا یا بالتسبیب باشد و مسموم نمودن نیز ممکن است منجر به تلف حیوان گردد ولیکن لزوما موجب تلف نمی گردد و مقصود از ( ناقص نمودن) نیز از بین بردن یا فلج نمودن عضوی از اعضای حیوان است .
- حیواناتی که شکار آنها توسط دولت ممنوع شده است ممکن است چرنده یا پرنده و یا درنده باشند . همچنین ممکن است از جمله حیوانات دریایی باشند . در هر حال لازم است قبلا شکار این حیوانات ممنوع اعلام شده باشد .
[۱] – ایرج گلدوزیان ، محشای قانون مجازات اسلامی ، نشر گنج دانش ، تهران ، ۱۳۸۰ ، ذیل ماده ی ۶۷۹ ق.م.ا
[۲] – مرحوم استاد دکتر نوربها ، رجوع کنید به زمینه ی جزای عمومی ، گنج دانش ، ص ۴۱۲ .
……………………………………………………………………… ۶
مبحث اول : سوابق حقوقی وتاریخی……………………………………………………………………. ۶
گفتار اول : پیشینه رفتار با حیوانات …………………………………………………………………….. ۷
گفتار دوم : حمایت از حقوق حیوانات در ادیان و مکاتب……………………………………….. ۹
گفتار سوم : حقوق حیوانات از دیدگاه اسلام ……………………………………………………… ۱۱
گفتار چهارم : سوابق حقوقی و وضع قانون برای حمایت از حیوانات……………………. ۱۸
بند اول : بررسی حقوق حیوانات در ایران معاصر……………………………………………. ۱۹
بند دوم : کلیات حقوق حیوانات در ایالات متحده………………………………………….. ۲۰
بند سوم : تاثیر پیشرفت علم در اصول ابتدایی حقوق حیوانات………………………. ۲۱
مبحث دوم : مبانی حقوق حیوانات……………………………………………………………………… ۲۴
گفتار اول : حیات وحش و میراث مشترک بشریت………………………………………………. ۲۴
گفتار دوم : نفی ضرر…………………………………………………………………………………………… ۲۵
فصل دوم : جنبه های حمایتی حقوق حیوانات…………………………………………….
مبحث اول : نهی از آزار و اذیت حیوانات……………………………………………………………. ۲۹
گفتار اول : مفهوم ممنوعیت آسیب رساندن به حیوانات………………………………………. ۳۰
گفتار دوم : مصادیق ممنوعیت آسیب رساندن به حیوان……………………………………… ۳۳
الف ) مصادیق عینی………………………………………………………………………………………. ۳۳
- ممنوعیت کشتن حیوان ……………………………………………………………………… ۳۳
- ممنوعیت شلاق زدن به حیوان……………………………………………………………. ۳۴
- موارد جواز زدن حیوان به صورت استثناء ……………………………………………. ۳۴
- ممنوعیت زدن به صورت حیوان …………………………………………………………. ۳۵
- ممنوعیت عقیم نمودن و مثله کردن حیوان ……………………………………….. ۳۶
- ممنوعیت سوزاندن حیوان……………………………………………………………………. ۳۶
- ممنوعیت داغ کردن حیوان ………………………………………………………………… ۳۸
- منع پی کردن حیوانات………………………………………………………………………… ۳۸
ب) مصادیق قانونی ……………………………………………………………………………………….. ۴۰
مبحث دوم : مبانی شکار و صید حیوانات…………………………………………………………… ۴۱
گفتار اول : جواز صید و شکار و محدودیت ها………………………………………………………. ۴۱
- شکار نوزاد حیوانات ………………………………………………………………………………….. ۴۲
- شرایط ذبح حیوانات …………………………………………………………………………………. ۴۲
- فلج کردن حیوانات برای ذبح …………………………………………………………………… ۴۴
- ممنوعیت ذبح حیوانات در برابر یکدیگر …………………………………………………… ۴۵
- ممنوعیت شکار در شب ……………………………………………………………………………. ۴۶
گفتار دوم : شکار در قانون ایران………………………………………………………………………….. ۴۷
۱٫اصطلاحات و اطلاعات مربوط به قوانین شکار و صید …………………………………. ۴۸
۲٫قوانین موجود در ایران ………………………………………………………………………………. ۴۹
۳٫تطبیق با قانون آمریکا ……………………………………………………………………………….. ۴۹
مبحث سوم : حقوق حیوانات در حفظ و نگاهداری……………………………………………. ۵۰
گفتار اول : حق بهره مندی حیوان از محیط مناسب……………………………………………. ۵۱
بند اول : گستره نفقه حیوانات در فقه……………………………………………………………. ۵۴
الف : موارد نفقه حیوان …………………………………………………………………………… ۵۴
ب : وظایف مالک و حاکم در زمینه نفقه حیوان ………………………………………. ۵۴
بند دوم : نفقه حیوانات در حقوق آمریکا……………………………………………………….. ۵۶
فصل سوم : محدودیت های بهره مندی از حیوانات………………………………………
مبحث اول : تحقیقات علمی و پزشکی بر روی حیوانات…………………………………… ۵۹
گفتار اول : اخلاق زیستی…………………………………………………………………………………….. ۶۰
گفتار دوم : محدوده مجاز انجام آزمایشات پزشکی……………………………………………….. ۶۱
بند اول : تاریخچه آزمایش روی حیوانات ………………………………………………………. ۶۲
بند دوم : کمیته های اخلاقی حقوق حیوانات ……………………………………………….. ۶۵
بند سوم : شکنجه شدن حیوانات آزمایشگاهی ………………………………………………. ۶۷
بند چهارم : چگونگی تهیه حیوانات آزمایشگاهی …………………………………………… ۷۰
بند پنجم : غیر علمی بودن بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی …………………………. ۷۱
بند ششم : آموزش انسانی و روش های جایگزین آزمایش روی حیوانات ………. ۷۴
مبحث دوم : بهره برداری تفریحی و ورزشی از حیوانات…………………………………… ۷۸
گفتار اول : محدوده مجاز بهره برداری تفریحی و سرگرمی از حیوانات…………………. ۷۹
گفتار دوم : استفاده ورزشی و حد مجاز بهره کشی در ورزش……………………………….. ۷۹
فصل چهارم : ساز و کارهای حمایت از حیوانات…………………………………………..
مبحث اول : حمایت کیفری از حقوق حیوانات و ضمانت اجرای آن…………………. ۸۲
گفتار اول : حقوق ایران……………………………………………………………………………………….. ۸۳
الف) قانون مجازات اسلامی…………………………………………………………………………….. ۸۴
ب) سـازمان حفاظت محیط زیست………………………………………………………………… ۸۸
ج) مقررات کار با حیوانات آزمایشگاهی…………………………………………………………… ۸۹
د) شرایط اجرای پژوهش های حیوانی ………………………………………………………….. ۹۰
ه) دستورالعمل نحوه بکارگیری حیوانات………………………………………………………… ۹۱
و ) قانون شکار و صید مصوب ۱۶ خرداد ۱۳۴۶٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫ ۹۳
گفتار دوم : حقوق ایالات متحده امریکا……………………………………………………………….. ۹۷
بند اول : ابزارهای اجرایی قوانین مربوط به محیط زیست……………………………… ۹۷
بند دوم : حمایت از گارد محافظت زیست………………………………………………………. ۹۹
بند سوم : تخلفات جزایی ……………………………………………………………………………… ۹۹
بند چهارم : حداقل مجازاتها – مسئولیت جزایی …………………………………………. ۱۰۰
بند پنجم : مجازاتهای مدنی و اداری …………………………………………………………… ۱۰۱
بند ششم : شکایت شهروندان……………………………………………………………………… ۱۰۳
بند هفتم : قوانین جاری……………………………………………………………………………… ۱۱۴
- خلاصه ای بر مقررات شکار و تله ی ایالت ایلینویز ۲۰۱۰-۲۰۱۱٫٫٫٫٫٫٫٫٫ ۱۱۴
- حمایت از حیوانات در قانون ایالت ایلینویز مصوب دسامبر ۲۰۰۷٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫ ۱۱۵
- قانون جزای ایالت تگزاس ، فصل ۴۲٫۰۹ ، ظلم به حیوانات………………. ۱۱۵
- آیین نامه واکسیناسیون هاری و صدور مجوز برای سگ در کالیفرنیا….. ۱۱۵
- قانون رفاه حیوانات در ایالات متحده آمریکا و آیین نامه کنترل حیوانات ساسکتون…………….. ۱۱۶
نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………….. ۱۱۷
فهرست منابع و مآخذ فارسی…………………………………………………………………. ۱۱۹
فهرست منابع و مآخذ لاتین…………………………………………………………………… ۱۲۲
ضمائم………………………………………………………………………………………………… ۱۲۴
