تطبیق قصاص در قانون مجازات ایران با فقه اسلامی:
قانونگذار ایران در قانون مجازات عمومی مجازات قتل عمد را اعدام قرار داده است ولی قتل و عمد را تعریف نکرده اما ارکان جرم را میتوان به‌ترتیب ذیل احصاء کرد:
- سلب حیات از کسی که جان او در نظر قانون محترم است؛
- اراده و تصمیم سابقی برای کشتن و سلب حیات از کسی.
در حقوق اسلامی که منبع قانون ایران است مجازات قاتل عمد، قصاص تعیین شده است که با مجازات اعدام در اسلام تفاوت دارد. آنکه در قانون مجازات هر فرد بالغی که فرد دیگری را بکشد بدون توجه به سن مقتول مجازات قاتل را اعدام قرار داده و اگر بالغ نباشد مجازات او را حبس تا پنج سال تعیین کرده است در صورتیکه در فقه اسلامی قصاص را مشروط ذیل نموده است:
- تساوی قاتل و مقتول درحریت؛ واقعیت و درک این حکم صریح آیه قرآن است باین بیان: «یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم القصاص فی القتلی الحر بالحر و العبد بالعبد و الانثی بالانثی».
- تساوی قاتل و مقتول در جنس؛ بنابراین اگر مردی مرد دیگری را کشت و همچنین اگر زنی زن دیگری را کشت قاتل قصاص خواهد شد و در غیر صورت تساوی چون بهای یک زن از یکمرد کمتر تعیین شده، قصاص با پرداخت تفاوت قیمت بعنوان دیه امکان دارد و این از آیه مذکور «الانثی بالانثی» استفاده شده است.
- تساوی قاتل و مقتول در کیش و مذهب؛ بنابراین اگر مسلمانی مسلمان دیگری را کشت قصاص خواهد بود اما اگر مسلمانی غیر مسلمان را کشت قصاص نخواهد بود و این شرط از صریح آیه شریفه قرآن استفاده شده که خداوند فرموده است: «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا».
- آنکه قاتل، پدر مقتول نباشد؛ بنابراین اگر پدر فرزند خود را کشت حکم قصاص جاری نمیشود و مدرک این حکم اجماع امت است.
-
-
- تساوی در عقل؛ پس اگر مجنون عاقلی را کشت قصاص نمیشود ولی دیه مقتول را از عاقله مجنون می گیرند و به ولی مقتول میدهند چه محمد بن ابی بکر نوشت بحضرت امیر «یساله عن رجل مجنون قتل رجلا عمدا فجعل الدیه علی قومه و جعل عمده اخطاء سواء».
در قانون ایران کیفیت مجازات اعدام بیان نشده بلکه نظامنامه بر طرز اجرای آن نوشته‌اند.اما در فقه اسلامی کیفیت قصاص چنین بیان شده است که ابتدا قاضی شرع قاتل عمد را طبق آئین دادرسی مذهب اسلام محکوم بقصاص می‌کرد و پس از صدور حکم قصاص استیفاءکننده حق (ولی دم) با شمشیر یا چیزی که برندگی شمشیر را داشته باشد گردن شخص محکوم را بطور آنی میزد و به هیچ نحو دیگری یا هیچ دیگری حق نداشت قصاص کند.
تطبیق قصاص در حقوق لبنان، اردن:
از تطبیق مواد مربوط به قصاص در قوانین جزایی لبنان، اردن و ایران در مورد قتل عمد، نکات زیر را میتوان توجه کرد:
در قانون جزای لبنان تعریفی از قتل عمد به چشم نمی خورد و قانون مجازات اردن قتل باسبق تصمیم را تعریف کرده است که مستوجب اعدام می‌باشد ومعنای وسیعی به قتل عمد داده و فقط به قصد مرتکب توجه ندارد بلکه وسیلۀ غالباً کشنده و شخصیت مجنی علیه نیز از موجبات عمدی محسوب شدن قتل است. در قانون مجازات لبنان و قانون مجازات اردن ضرب و جرح عمدی بدون قصد قاتل، مستوجب حبس دانسته شده است.
در قانون جزای اردن و لبنان قتل ساده و قتل مشدّد به چشم میخورد، اما در قانون مجازات اسلامی ایران، قتل ساده و مشدّد وجود ندارد بلکه یک نوع قتل بیش‌تر به چشم نمیخورد. پنج عامل تشدید مجازات در قانون مجازات اردن نیز دیده می‌شود.
1- سؤالات تحقیق
سؤال اصلی تحقیق
- مبنای مجازات قصاص در فقه و حقوق ایران و کشورهای اسلامی لبنان و اردن چیست؟
سؤالات فرعی تحقیق
- نسبت مجازات قصاص با مفاهیم بنیادین حق حیات و حق کرامت انسانی در بحث جرم‌شناسی چیست؟
- رویکرد سیاست قضایی در حقوق ایران با کشورهای اسلامی چگونه است؟
- شرایط و نحوه اجرا و ادله اثبات قصاص در حقوق کیفری ایران با کشورهای اسلامی چگونه است؟
- با توجه به مفهوم ولایت مطلقه در حکومت اسلامی جایگاه استیذان در اجرای مجازات قصاص چیست؟
2- فرضیههای تحقیق
- مبنای مقررات قصاص در حقوق کیفری ایران و کشورهای اسلامی مشترک، و تنها در اجرای آن با هم متفاوتند.
- توسعه حقوق کیفری در گذر زمان به موازات تعالی جایگاه انسان مباینت قصاص را با موازین اساسی حقوق انسانی آشکار می‌سازد.
- مجازات برای قتل در شرایط مختلف ارتکابی در نظام های حقوقی اسلامی متفاوت است.
- برای مجازات قصاص باید برابری در دین و برابری در آزادی وجود داشته باشد که این امر مشترک در تمامی کشورهای اسلامی می‌باشد.
- در حقوق ایران باری مجازات قصاص، استیذان ولی دم نیاز است ولی این امر در کشورهای اسلامی واجد جنبه های مختص به خود است.
فرم در حال بارگذاری ...
