مبحث دوم:آشنایی با ماهیت اراده و رابطه قصد و رضا
گفتار اول:مفهوم شناسی
بند اول:مفهوم اراده
الف:ریشه اراده
اهل لغت، اراده را از دو ماده “رود”[۱] و “ری د”[۲] به معنای خواستن و قصد داشتن آورده اند.
ب:تعاریف اراده:
۱٫قرآن
در فرهنگ قرآن واژه اراده به کار نرفته است اما مشتقات این ماده به دو معنای «مبدأ فعل» و «منتهای آن» است و در معنی دوم به مفهوم «حکم» بوده و تنها اراده خداوند را شامل می شود. مانند آیه شریفه «إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً»[۳]
۲٫ علم کلام
اراده صفتی است که رجحان یکی از دو امر مقدور بر دیگری را اقتضا میکند.[۴]
۳٫فلسفه
۴٫فقه
در متون فقهی – چه امامیه و چه عامه – از اراده تعریفی جدای تعریف قصد ارائه نگشته است (که خواهد آمد).
۵٫حقوق
- در حقوق، علاوه بر قانون، اراده از مبنای اعتبار قرار داد شمرده شده است و قانون منشأ حاکمیت و تجدید اراده می باشد. منشأ اراده، روان انسان است و مقصود از اراده در اصل حاکمیت اراده، اراده انشایی است.[۶]
- اراده در اصطلاح حقوق ایران به معنای خواستن است؛ اما در شرط روانی معامله یا ایقاع، بر اساس بند ۱ ماده ۱۹۰ قانون مدنی، اراده به
- دو حالت جداگانه درونی «رضا» و «قصد (قصد انشا)» تفکیک شده است. اراده گاه مجموع قصد و رضا و گاه منحصر به قصد انشا می باشد.[۸]
ج:اقسام اراده
۱٫اراده انشایی
عبارت است اراده بروز یافته طرفین عقد و یا یکی از آنها در ایقاعات و التزامات به اراده واحده که با ایجاب و قبول حاصل می شود .
در حقوق فرانسه از این اصطلاح حقوقی به «volonte dedclaree» تعبیر می شود و آن را اراده معلنه نیز گفته اند .یعنی اراده ای که قصد متعاقدین را بر انجام عمل حقوقی با شرایط قانونی به نحوی که آثار حقوقی بر آن مترتب باشد ، آشکار می سازد .
از چنین اراده ای گاه به نوشتار و گاه به طور شفاهی پرده برداشته می شود ، بروز چنین اراده اگاه صریح و گاه ضمنی است ، که البته اراده انشایی ضمنی باید از میزان ظهوری برخوردار باشد که بتواند منشا پیدایی عقد واقع شود . بنابراین اراده انشایی زمانی قابل تصور است که در بیرون نمود بیابد ، که گاه این اراده با اراده باطنی ( داخلی ) همخوان و در مواردی هم با آن مخالف است که در آن صورت مدعی باید این مخالفت را ثابت کند ( اراده حقیقی و اراده ظاهری )[۹]
[۱] . لسان العرب.جلد۵٫ص۳۶۵
[۲] . النهایه فی غریب الحدیث.جلد۲٫ص۲۸۸
[۳]. مفردات الفاظ القرآن الکریم/۳۷۱
[۴]. عیوب الاراده فی الشریعه الاسلامیه، ص۲۱
[۵]. علی اصغر صائمی.نشریه حقوق”آموزه های فقهی(الهیات و حقوق).شماره۹و۱۰ص:۹۰
[۶]. مهدی شهیدی، حقوق مدنی.جلد۱٫ص۵۵-۵۶
[۷]. ترمینولوژی حقوق.ص۲۴ ذیل واژه اراده
[۸]. مهدی شهیدی، حقوق مدنی.جلد۱٫ص۵۵
[۹]. دکتر محمد علی طاهری و مسعود انصاری،دانشنامه حقوق خصوصی،ص۱۵۷
فرم در حال بارگذاری ...