یکی از حقوق فطری و طبیعی هر فرد، آزادی وی است. اگر انسان را در انجام کارها و در انتخاب راهها، مختار بدانیم، در آن صورت خود را از سایر موجودات برتر خواهیم یافت؛ زیرا رفتار سایر موجودات از روی طبیعت و غریزه است نه تعقل و اراده و اختیار. و اگر انسان را در زندگی مجبور بدانیم در آنصورت با سنگ و چوب و درخت فرقی نخواهد داشت. بنابراین بر اساس اصل انسانشناسی، بشر باید به تحقیق درباره اراده و اختیار و آزادی خود بپردازد و از این رهگذر، گامهایی اساسی جهت شناخت فطرت خود بردارد.
ادیان توحیدی به شواهد تاریخی، نخستین منادیان آزادی بشر بوده اند و بیشترین مخالفتها را با قدرت خشن و مستبد عصر خویش به راه انداختهاند و اصولاً چون هیچ دینی نمی تواند جز از طریق فراهمآوردن امکانی برای آزادی انسانها و سپس ارائه ایدهها و پیامهای نو، توجه مخاطبین را به خود جلب کند. پس طبیعتاً هر یک از ادیان لاأقل در دوره ظهور، منادی و طرفدار آزادی بوده اند و این حمایت در ادیانی که خود را مبتنی بر برهان و استدلال و تعقل و آگاهی میدانند بیشتر و جدیتر بوده است.
یکی از عواملی که تعیین کننده جهتگیریهای فردی و اجتماعی بشر است بحث انتخاب دین اوست؛ زیرا دین جزئی از زندگی بشر شده است و در هر زمان بشر نیازمند داشتن عقیده و دین خاصی است. لذا وجود یا عدم آزادی عقیده در یک ملت یا آیین، تعیین کننده وجود اکرام یا عدم آن نسبت به انسانهاست. آزادی عقیده به معنای آزادی انسان در انتخاب عقیده و عدم وجود اجبار بر پذیرش و ترک عقیده، یک امر فطری و مدافع کرامت انسانها است. لذا در نزد بشر ارزش بالایی دارد دین اسلام از جمله ادیانی است که ندای آزادی عقیده سر داده و از طرفی آن آزادیای را میپذیرد که برابر ترازهای اسلامی میباشد. زیرا هدف نهایی که انسان برای رسیدن به آن تلاش می کند کمال و تقرب پروردگار متعال است. لذا، آزادی عقیده نباید او را از این مسیر دور کرده و مانع رسیدن به هدف شود. از طرف دیگر، موضوعاتی چون ارتداد و جهاد در این رابطه وجود دارد که ظاهر آن با آزادی عقیده منافات دارد. دین یهود نیز یکی از ادیان الهی است که ندای توحید سر داده است پس طبیعتاً باید مدافع آزادی عقیده باشد زیرا تحمیل عقیده هرگز هدف خداوند نیست و خداوند ایمان اجباری را از بشر نمیپذیرد. اما تاریخ و تعالیم یهود، ویژگیها و عقایدی را برای این دین و پیروانش نام برده است که انسان را به این قضاوت وادار می کند که مفهوم آزادی عقیده برای آنها بی معنی است. ویژگیهایی چون برگزیدگی قوم یهود، جنگ و کشتارهای خونین و بیرحمانه و… . از طرفی در این دین نیز مانند سایر ادیان مسئله ارتداد و حساسیت دینی وجود دارد. لذا هدف از این نوشتار این است که به بررسی موضوع آزادی عقیده در اسلام و یهود و هر مبحثی که در رابطه با آن، به روشنکردن بحث کمک می کند، پرداخته و بدین وسیله با مقایسه میان دو دین در این مبحث، تحقیقات سایرین کامل شود؛ زیرا مقایسه تطبیقی موضوعات در بین ادیان، به انسجام شناخت افراد کمک خواهد کرد. امید است با فراهم آوردن این تحقیق توانسته باشم گامی در جهت بهره بردن افراد از آن، بردارم.
2) بیان مسئله
آزادی عقیده یکی از حقوق طبیعی انسان؛ به عنوان یک موجود متفکر و با شعور، میباشد. این نوع آزادی نیز چون دیگر اقسام آزادی همیشه و در همهجا جزء مطالبات فطری انسانها بوده است. اما باید توجه داشت که در واقع اختیار، آزادی خطرناکی است که به بشر داده شده است. زیرا فقط یک راه حق مطلوب خداست، و هرکس با اختیار و آزادی خود، راه حق و مطلوب را پیشگیرد در قیامت ایمن می شود و هرکس با سوء اختیار خود راهی غیر از آن انتخاب کند گمراه می شود.
ظاهر موضوع آزادی عقیده، آزادی انسان در انتخاب هر عقیدهای و مجبور نبودن او را میرساند. ولی این نکته هم دارای اهمیت است که
آزادی مطلق و بدون هیچ قید و بندی را نمیتوان تقدیس کرد. زیرا ممکن است به کرامت انسانها در بعد فردی و زندگی اجتماعی او لطمه وارد کند. در اسلام همه چیز بر اساس اصل «توحید» بنا شده است و پس از آن بر اساس «اخلاق فاضله» میباشد. بنابراین آزادی عقیده نیز طبیعتاً باید بر اساس این اصل باشد. در دین یهود نیز همه چیز بر اساس عقیدهی«برگزیدگی قوم یهود» میباشد آنچه در این دین مبهم و نیازمند به پاسخ است این است که پیروان این دین با اینکه باید اصل توحید و یکتاپرستی را پیش گیرند و در راستای آن به عقاید سایرین احترام بگذارند، با ادیان توحیدی مبارزه می کنند و خود را برتر از سایر خلق خدا میدانند. لذا در این نوشتار به بررسی این موضوع (آزادی عقیده) در این دو دین الهی پرداخته خواهد شد.
3) اهمیت مسئله و ضرورت تحقیق
از آنجا که اعتقاد به آزادی عقیده، ارج نهادن به کرامت والای انسان است لذا از اهمیت بالایی برخوردار است. سخن از آزادی عقیده از جهات بسیاری می تواند مورد بررسی قرار گیرد. به عنوان مثال یک جهت آنکه، در قرون اخیر، به دلایل متعدد شعار آزادی عقیده، حقوق بشر و… توسط افراد سر داده می شود و در مواردی نیز ابزاری علیه دین شده است زیرا قدرتمندانی که میخواهند مخالفان خود را سرنگون کنند مفاهیمی چون«آزادی عقیده» را بر سر زبانها و در افکار میاندازند و به این وسیله مردم عامه و ناآگاه را در مسیری که خود میخواهند سوق میدهند. از طرفی گروهی بر این پندارند چون آزادی ارزشی انسانی و فرادینی دارد، نمیتوان آن را به چهارچوب درآورد و برای آن مرز و خط قرمزی قائل شد. البته واضح و مبرهن است که چون انسان متفکر و مختار آفریده شده است، بدون آزادی، در هیچ مسیری اعم از درست و نادرست نمی تواند حرکت کند. و در نتیجه نمی تواند به هیچ مقصدی برسد. آنچه که مرا به تحقیق در این زمینه وادار کرده، این است که در دین اسلام که خود را کاملترین و آخرین دین معرفی و ندای آزادی عقیده را مطرح کرده است و نیز در یهودیت که مدعی اساس یکتاپرستی در دین خود میباشد، «آزادی عقیده» چه مفهوم یا ارزشی دارد. آیا هر دو دین که مدعی یکتاپرستی هستند نگاهشان به مقولهی آزادی عقیده یکی است یا خیر؟ و این آزادی را چگونه در رفتار و عمل خود منعکس می کنند.
4) اهداف تحقیق
4ـ1) هدف کلی: مقایسه آزادی عقیده در اسلام و یهود
4ـ2) اهداف جزئی:
1ـ بیان آزادی عقیده در اسلام
2ـ بیان آزادی عقیده در یهود
3ـ تبیین مسئله ارتداد در اسلام و ارتباط آن با آزادی عقیده
4ـ تبیین مسئله ارتداد در یهود
5ـ تبیین مسئله جنگ و جهاد در اسلام و ارتباط آن با آزادی عقیده
6ـ تبیین مسئله جنگ در یهود و ارتباط آن با آزادی عقیده
7ـ ارتباط اسلام با سایر ادیان در پرتو آزادی عقیده
8ـ ارتباط یهود با سایر ادیان با توجه به اصل آزادی عقیده
9ـ تبیین مخالفت یا موافقت آزادی عقیده با پلورالیسم دینی از نظر اسلام
5) پرسشهای تحقیق
در این نوشتار سعی بر این است که به این سؤالات پاسخ داده شود:
5ـ1) سؤال اصلی: رویکرد اسلام و یهود به آزادی عقیده چیست؟
5ـ2) سؤالات فرعی:
1ـ مقصود از آزادی عقیده چیست؟
2ـ رویکرد اسلام به آزادی عقیده چیست؟
2ـ1ـ چگونه میتوان بین آزادی عقیده و ارتداد در اسلام جمع بست؟
2ـ2ـ آیا جهاد در اسلام با آزادی عقیده منافات دارد؟
2ـ3 ارتباط اسلام با دیگر ادیان و پیروان آنها چگونه است؟
3ـ رویکرد یهود به آزادی عقیده چیست؟
3ـ1ـ جنگ در دین یهود با چه هدفی انجام می شود؟ آیا در راستای احترام به آزادی عقیده است؟
3ـ2ـ ارتباط یهود با دیگر ادیان و پیروان آنها چگونه است؟
فرم در حال بارگذاری ...
