در سالهای اخیر، توجه به نیازهای مشتریان و پاسخگویی به خواسته های آنان، چه در بخش تولید و چه در بخش خدمات، یکی از اصلی ترین و ضروری ترین وظایف و یا اهداف سازمانها شده است. از آنجا که بیش از نیمی از تولید ناخالص اغلب کشورهای جهان از بخش خدمات حاصل می شود و به دلیل ویژگیهای خاص این بخش نظیر ارتباط مستقیم با مشتریان، لذا توجه به این بخش اهمیت بسیاری دارد(57). کیفیت به عنوان یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی خدمات به شمار می رود؛ مفهومی گسترده که قسمت های مختلف سازمان نسبت به آن تعهد دارد. هدف آن، بالا بردن کارایی کل سازمان با حداقل هزینه به منظور افزایش قابلیت رقابت است، به نحوی که کل این مجموعه را با ویژگیهای مورد نظر مشتری تطبیق دهد(68). بدین ترتیب ، ارائه خدمات با کیفیت به مشتری برای بخش خصوصی و دولتی از موضوعات استراتژیک است(7).
کیفیت خدمات، رشته علمی نسبتاً جوانی است و تنها حدود سه دهه از انجام تحقیقات در این زمینه می گذرد. بسیاری از محققان معتقدند مفهوم کیفیت خدمات مبهم، پیچیده و غیر قابل تبیین است. چرا که کیفیت کالا را می توان به وسیله معیارهای عینی مانند دوام یا تعداد نقایص موجود در کالا اندازه گیری کرد ولی کیفیت خدمات، ساختاری انتزاعی و مبهم دارد. این در حالی است که ارتقاء کیفیت خدمات از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که بر کاهش هزینه ها، افزایش سطح رضایتمندی، حفظ و نگهداری مشتری، افزایش سودآوری و تبلیغات دهان به دهان تاثیر قابل توجهی برجای می گذارد. به عقیده اکثر صاحب نظران مطمئن ترین راه به منظور کسب موفقیت، باقی ماندن در ذهن مشتریان است و این مهم تنها در سایه تولیدات و خدمات با کیفیت به دست می آید. آگاهی از مفهوم کیفیت خدمات و تلاش برای بهبود آن به ارائه خدمات با کیفیت منجر شده و با افزایش سطح کیفیت خدمات می توان رضایت مشتریان را افزایش داد(4).
دولت ها در جهت بهبود کیفیت خدمات، باید خود را متعهد به پاسخگویی نسبت به مردم در برابر تحقق اهداف بدانند نه صرفاً انجام وظایفی که ممکن است به اهداف مورد نظر نینجامد و در نهایت نیز به عدم رضایت عمومی و اتلاف منابع و زمان خاتمه یابد(39). در دو دهه گذشته به شکل عمومی علاقه به موضوع کیفیت خدمات در حوزه پژوهش نشان داد بهبود در کیفیت خدمات دهی به مشتریان، چگونه به ارتقای عملکرد و رقابت پذیری سازمانی می انجامد(55،75). تحقیقات نشان می دهند که دریافت کیفیت مطلوب خدمات، برای رفتار به روشی مثبت، تحسین شرکت، ترجیح شرکت نسبت به رقبا، افزایش حجم و میزان خرید و توافق برای پرداخت قیمتی بیشتر، بر تصمیم و قصد خرید مشتریان تاثیر می گذارد. شرکتهایی که از سطوح بالاتر رضایت مشتریان برخوردارند همواره توانمندتر و در بلند مدت موفق ترند. بر این اساس بررسی کیفیت خدمات یا کالای تولید شده، شناسایی نقاط قوت و ضعف، تعیین میزان موفقیت یا عدم موفقیت، شناخت قابلیت‌های اصلی و مزیتهای رقابتی، بررسی و مقایسه عملکرد سازمانی از دیدگاه مشتریان، تعیین شاخصهای رضایت مشتریان و اندازه گیری میزان رضایت مشتری از اهمیت و ضرورت غیر قابل انکاری برخوردار می باشند(34).
مدیران واحد های خدماتی اغلب برای سنجش میزان بر آوردن نیاز های مشتریان توسط سازمان، از معیارها و شاخص های کیفیت خدمات و رضایت مشتریان استفاده می کنند. از این رو، کیفیت خدمات و رضایت مشتری توجه زیاد بازاریابان و محققان دانشگاهی را به خود جلب کرده است(78). بسیاری از محققان روابط بین این دو متغیر را با عملکرد مطلوب دریافت کنندگان خدمات مرتبط ساخته اند(61).
بدون شک رضایت مشتری از موضوع های راهبردی مهم در دهه اخیر است. اکنون که در اقتصاد جهانی مشتریان بقای شرکت را رقم می زنند، شرکتها دیگر نمی توانند نسبت به انتظارات و خواسته های مشتریان بی تفاوت باشند. آن ها باید همه فعالیتها و توانمندی های خود را متوجه رضایت مشتری کنند، چرا که تنها منبع برگشت سرمایه مشتریان هستند. به طور متوسط شرکتها سالانه حدود ده تا سی درصد از مشتریان خود را از دست می دهند، اما آن ها نمی دانند که چه مشتری هایی را در چه زمان و به چه دلیل از دست می دهند. اغلب شرکتها بدون نگرانی در مورد مشتری هایی که از دست می دهند، به طور سنتی تأکید زیادی بر جذب مشتری های جدید دارند(11). درحالی که پیش از این تمرکز بر جذب مشتریان جدید، سیاست عمده سازمانها بود، امروزه سیاستهای راهبردی و تجاری بر حفظ و بازگشت مجدد و بهبود وفاداری مشتریان نسبت به سازمان متمرکز شده اند. مهم ترین علل چنین تغییری افزایش آگاهی و اطلاع عمومی نسبت به پیامدهای مطلوب رضایت و بازگشت مجدد مشتریان است(23).
حفظ مشتری و ایجاد زمینه برای بازگشت مجدد او وظیفه ای است بسیار حساس و حیاتی که ترفندها و ابزار خاصی را می طلبد. مهم ترین ابزار بازارداری برای بازاریابان ارتباط دائم با افراد، ارائه خدمات مناسب و آگاهی از حرکات رقباست(16). یکی از منافع کیفیت خدمات بالا به دست آوردن وفاداری مشتریان راضی است. دسوزا در مطالعه خود به این نتیجه دست یافت که از هر 10 مشتری 9 نفر در صورت راضی نبودن از خرید برنخواهند گشت. ساننبر نشان داد 40 درصد افراد به علت ارائه خدمات ضعیف به سمت سایر رقبا جذب می شوند درحالیکه تنها 8 درصد به علت قیمت بالا به سمت دیگر رقبا می روند. در نتیجه، راضی نگه داشتن مشتریان کنونی منجر به ایجاد وفاداری در آنها می شود و تعداد دفعات خرید را افزایش می دهد(24). با توجه به این موضوع که همواره جذب مشتریان جدید 6 برابر بیشتر از نگهداری مشتریان کنونی هزینه دارد، می توان گفت مشتریان وفادار بیشتر از مشتریان معمولی به جهت دریافت خدمات یا محصول خرج می کنند(16،27).
تحقیقات نشان می دهد که در دو دهۀ اخیر، علاقه مندی به کیفیت خدمات در صنعت ورزش نیز مطرح شده است به گونه ای که امروزه، کیفیت خدمات یکی از مهمترین سرفصل ها در زمینه ی مدیریت خدمات و بازاریابی ورزشی است(73). شدت گرفتن رقابت در شرایط فعلی عرضه کنندگان خدمات ورزشی را بر آن می دارد تا رویداد های حیاتی و تاثیر آن ها بر رفتار مشتری را بررسی کنند. شناخت انتظارات مشتریان و سطوح این انتظارات از سازمان های ورزشی به بازاریابان خدمات اجازه می دهد تا تعیین کنند آیا خدمات ارائه شده سطح قابل قبولی از کیفیت را دارایند(53،60،71،74).
1_2 بیان مساله
کیفیت اولین بار به طور جدی توسط دمینگ در ژاپن به کار گرفته شد. پس از آن مدل مالکوم بالدریج و مدل بنیاد مدیریت کیفیت اروپا (EFQM) بر سر کار آمدند. در دنیای کنونی موضوع کیفیت، مدیریت سازمانها را با چالش هایی مواجه ساخته و پذیرش آن در بخش خدمات به طور فزاینده ای افزایش یافته است و به عنوان موضوعی راهبردی موثر و فراگیر در دستور کار مدیریت قرار گرفته است(76).
سنجش کیفیت خدمات مبحثی است که بسیار حائز اهمیت است که در آن به دو مفهوم توجه خاص می شود؛ کیفیت ادراک شده و انتظارات مشتری. کیفیت ادراک شده عبارت است از انتظارات مشتری به علاوهی کیفیت فرایند واقعی و کیفیت ستادهی واقعی و انتظارات مشتری عبارت است از آنچه که مشتری تصور می کند و در هنگام خرید خدمت دریافت می کند(4).
برخی پژوهشگران دو مفهوم کیفیت خدمات و رضایتمندی را به جای یکدیگر به کار می برند، با این حال رضایتمندی و کیفیت خدمات دو مفهوم جداگانه، اما به شدت به هم وابسته اند. به علاوه رضایتمندی مشتری باید به طور مجزا از کیفیت خدمات برای پی بردن به اینکه چگونه مشتریان عملکرد خدمات را ارزیابی می کنند، سنجیده شود(54). رضایتمندی مفهومی وسیع تر از کیفیت خدمات است، رضایتمندی شامل ارزیابی های عاطفی و شناختی است، درحالی که کیفیت خدمات اصولاً فرایندی شناختی است(47،81). لاولاک و همکاران کیفیت خدمات را بر حسب مزیت تعریف کرده اند، کیفیت خدمات یعنی، قضاوت تماشاگر یا شرکت کننده درباره میزان برتری خدمات ورزشی یا اجزای خدمات است. هر چه تصور و تلقی تماشاگر یا شرکت کننده به میزان برتری نزدیک باشد، ارزیابی آنها از کیفیت خدمات بهتر خواهد بود(69).
یکی از منافع کیفیت خدمات بالا به دست آوردن وفاداری مشتریان راضی است. تجربیات قبلی مشتری از مصرف محصول سازمان و همچنین تجربه او از تعامل با سازمان عرضه کننده، در شکل دهی انتظارات وی نقش اساسی ایفا می کند. اعتقاد بر این است، رضایت مندی مشتریان عکس العمل های آتی آنان را در قبال سازمان تحت تأثیر قرار می دهد، چنانچه تأثیری شگرف بر حیات حال و آینده یک سازمان خواهد داشت. احساس رضایت مندی، موجب افزایش آستانه تحمل برای پرداخت بهای بیشتر در قبال محصول سازمان خواهد شد. سازمانی که از فلسفه به حداکثر رساندن رضایت مشتری پیروی می کند، موفق تر و در نهایت دارای سود و ماندگاری بیشتری خواهد بود. در این وضعیت منافع کارکنان، مشتریان و صاحبان سازمان تأمین می شود و وضعیت برد-برد حاکم می گردد(36).
تحقیقات بسیاری نشان داده است که این رضایت مشتریان است که در نهایت تمایل برای بازگشت مجدد آن ها را تعیین می کند و بر رفتار خرید آن ها تأثیر می گذارد. جان لیم در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که کیفیت خدمات به طور مستقیم بر رضایت مشتری تأثیر می گذارد. همچنین سطوح رضایت مشتری به طور مستقیم بر وفاداری مشتری اثرگذار است و در نهایت سطوح بالای وفاداری مشتری مستقیماً بر رفتار آینده خرید مشتری تأثیر می گذارد(62).
سنجش کیفیت خدمات در صنعت خدمات ورزشی، همچنان موضوعی بحث برانگیز است(84). رابینسون به این موضوع اشاره کرده است که سازمان های ورزشی ویژگی هایی دارند که آن ها را از سایر سازمان ها متمایز می نماید. اولاً، با توجه به اینکه مفهوم خدمات ورزشی برای عامه مردم تازگی دارد، لذا هزینه ای که می کنند نسبتاً زیاد است. ثانیاً، مشتریان اوقات فراغت و تفریح خود را که جزو ارزشمندترین زمان های آنها در طی زندگی است، در باشگاه ها سپری می کنند. ثالثاً، در اغلب باشگاه های ورزشی نوعی سرمایه گذاری عاطفی مانند احساس تعلق نیز که بین مشتریان نسبت به باشگاه ایجاد می شود، صورت می پذیرد؛ لذا این عوامل باعث می شوند انتظارات از این باشگاه ها بالاتر رود. بنابراین، هدف اصلی مدیریت باشگاه های ورزشی جلب رضایت مشتری و رابطه خوب و مطلوب با وی است(73). چنانچه سازمان های ورزشی درک مناسبی از عوامل موثر بر رضایت مشتریان داشته باشند، بهتر می توانند از نتایج مثبت برخورداری از پایگاه مشتریان رضایتمند استفاده کنند؛ زیرا برآوردن انتظارات مشتریان در مورد ویژگیهای کیفیت خدمات، به رضایت مندی بالاتر آنها می انجامد و باعث می گردد به خدمات وفادار بمانند و حتی آن را به دیگر مشتریان نیز پیشنهاد دهند(27).
امروزه فعالیت های ورزشی در دانشگاه های ایران به شکل ارائه دو واحد درس تربیت بدنی که برای دانشجویان سایر رشته ها اجباری است. همچنین فعالیت های ورزشی فوق برنامه دانشگاه شامل سه بخش رقابتی (برگزاری مسابقات درون دانشگاهی و بین دانشگاهی)، بخش آموزشی (یادگیری مهارت های ورزشی) و بخش تفریحی_همگانی (بهینه سازی اوقات فراغت دانشجویان) می شود. فعالیت های ورزشی فوق برنامه را می توان بر روی یک پیوستار ترسیم کرد که در یک انتهای آن فعالیت های تفریحی، همگانی، سرگرم کننده و فاقد سازماندهی قوی (مانند فعالیت های ورزشی تفریحی و فعالیت های بدون هدف قهرمانی) قرار دارند و فعالیت های ورزشی نیازمند برنامه ریزی و رعایت قوانین و مقررات که حتماً باید توسط افراد حرفه ای، تجهیزات مناسب و داوران با تجربه هدایت شوند در انتهای دیگر پیوستار قرار می گیرند(42). یکی از مهمترین اهداف و ماموریت های اداره کل تربیت بدنی تعیین راهبردهایی جهت فراگیری و توسعه فعالیت های ورزشی در دانشگاه ها به منظور توسعه ورزش همگانی بین دانشجویان است که در سال های اخیر مورد تاکید فراوان قرار گرفته است. هدف اصلی فوق برنامه ورزشی دانشگاه ها، افزایش توانایی دانشجویان جهت ارتقای حس مسئولیت پذیری و مشارکت مؤثر در فعالیت های اجتماعی به عنوان یک شهروند است. این امر می تواند نقش مهمی در تربیت عمومی و تقویت ابعاد جسمانی، روانی حرکتی، عاطفی، عقلانی، اخلاقی و اجتماعی دانشجویان از طریق پرداختن به فعالیت های مفرّح و سلامت بخش به صورت آزاد و داوطلبانه ایفا نماید(13).
تربیت بدنی بخش جدایی ناپذیر تعلیم و تربیت است. تردیدی نیست که بدون توجه به تربیت جسمانی، تعلیم و تربیت ناقص خواهد ماند. برای توجه و رسیدگی به فعالیت های بدنی، چه به صورت وجود دانشکده های تربیت بدنی و چه به صورت واحدهای عمومی تربیت بدنی برای دانشجویان سایر رشته ها و چه به صورت امکان برگزاری برنامه های فوق برنامه های ورزشی دانشگاه ها لازم است به امکانات و تاسیسات، نیروی انسانی متخصص، بودجه و برنامه توجه داشت. مطالعه امکانات و فعالیت های موجود فوق برنامه های ورزشی در دانشگاه ها می تواند مبین میزان توجه و اهمیتی باشد که نظام آموزش عالی بر توسعه قابلیت های جسمانی و حرکتی دانشجویان قائل است(14). از آنجا که 2 واحد درسی تربیت بدنی جوابگوی نیازها و علاقه مندی های دانشجویان به ورزش نیست لذا توجه به فعالیت های فوق برنامه ی ورزشی بسیار حائز اهمیت است. از آنجا که کیفیت خدمات یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر جذب افراد در اماکن ورزشی به حساب می آید توجه به کیفیت خدمات یک امر ضروری به حساب می آید. در زمینه ی فعالیت های فوق برنامه ی ورزشی دانشگاه ها، برای اینکه افراد بیش تری جذب شوند لازم است سالن های ورزشی از امکانات خوبی بهره مند باشند و کیفیت امکانات و کیفیت ارائه خدمات در این اماکن در سطح قابل قبولی باشد. محقق در این پژوهش ضمن بررسی وضعیت کیفیت خدمات فوق برنامه ی ورزشی دانشگاه آزاد همدان و رضایتمندی دانشجویان به دنبال پاسخ این سوال است که آیا بین کیفیت خدمات با رضایتمندی و تمایل به حضور مجدد دانشجویان در فعالیت های فوق برنامه ی ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ارتباط معنی داری وجود دارد ؟
Desoza
Sanenber
Deming,William Edwards.
European foundation of quality management
Loveloc & et al
Jun Lim
Robinson
مفهوم مشتری مداری برگرفته از تعاریف مفهوم بازاریابی و بازارگرایی است. برای اولین بار مک کیتریک در سال 1957 به مفهوم مشتری مداری اشاره نمود:
وظیفه اصلی بازاریابی در مفهوم مدیریتی آن عبارت است از: درک ماهرانه نیاز و ایجاد کسب و کاری که با منافع مشتری سازگار باشد. کینگ در تعریفی که از بازاریابی در سال 1965 ارائه نمود، خاطر نشان کرد که مقصد و هدف نهایی سازمان باید کمک به حل شدن مشکل مشتری یا مصرف کننده باشد. با توجه به این مفهوم محققان بازاریابی، مشتری مداری را به عنوان اصلی ترین جزء سازنده مفهوم بازاریابی و بازارمداری معرفی نمودند.
در بازار رقابت دلیل محوریت مشتری مداری افزایش درآمد و کسب سود است. درحوزه خدمات دولت ها، مشتری مداری و تکریم ارباب رجوع با الزام قانونی و بخشنامه یا صدور دستورالعمل مورد توجه قرار گرفته است. در حالی که در عرصه فروش کالا و ارائه خدمات انحصاری که امروزه به فراوانی در تعاملات اجتماعی وجود دارد، ضرورت مشتری مداری کرامت انسانی و مشتری مداری است، ضرورتی که غفلت از آن کرامت انسانی عرضه کنندگان را مخدوش می کند.
آنچه سازمان های امروزی را به مشتری مداری وا می دارد، وجود رقابتی فشرده در کسب و کار است، آنگونه که غفلت از آن می تواند سازمانی را برای همیشه از صحنه رقابت محو کرده و خسارات سنگینی را به آن تحمیل کند.
امروزه دنیای کسب و کار بر پایه مشتری مداری و رضایت مندی مشتریان استوار شده است به گونه ای که گسترش و ارائه خدمات بدون در نظر گرفتن این اصل نه تنها مشکل بلکه غیر ممکن است. سازمان های مشتری مدار درک این سخن که همیشه حق با مشتری است را سر لوحه برنامه های خویش می دانند، زیرا حضور مشتری در یک واحد اقتصادی علاوه بر آنکه سود مالی به دنبال دارد، امکان رقابت را نیز فراهم می سازد. برای همین احترام به ارباب رجوع و تکریم مشتریان سالهاست که در دنیا رواج پیدا کرده است (43).
مسلما برای مشتریان مشکلات سازمانها اهمیت ندارد، بلکه آنها می‌خواهند کسی مشکلاتشان را
حل نماید و سازمان مشتری مدار سازمانی است که پاسخگویی به همین مشکلات را هدف خود می داند و رضایت مشتری را سرمایه خود و ضامن برگشت سرمایه سازمان می‌داند. از طرفی بدون شک ملاک واقعی برای ارزش گذاری یک شرکت، میزان رضایت مشتریان است، چیزی که اگر نباشد هیچ کسب و کاری نمی‌تواند ادامه حیات داده و ایجاد شغل نموده و یا زندگی کسانی را که در آن کار کرده و به مردم خدمت ارائه میدهند تأمین نماید (43).
خدمت به مشتری قدیمی ترین و در عین حال تازه ترین مسئله برای هر مؤسسه است. برای بیشتر مؤسسات مطمئن ترین راه برای ادامه حیات و موفقیت این است که با کیفیت خدمات همواره در ذهن مشتریان باقی بمانند (38). یکی از مهم ترین موضوعاتی که سازمانها در شرایط رقابتی کنونی با آن سروکار دارند، آگاهی از میزان رضایت مشتریان و نظرهای آنان در خصوص عملکرد سازمان، محصولات و خدمات آن است. قابلیت پایش لحظه به لحظه رضایت مشتری زمینه ای مناسـب بـرای بقاء در محیط رقابت و کسب سـهم بیشتر از بازار را فراهم خواهد ساخت. بسـیاری از سـازمان ها روش هایی را برای جمع آوری اطلاعات در خصوص نظرها و عقاید مشتریان خود ایجاد کرده اند. استفاده از نظامی که بتواند به حصول شاخصی عددی و واقعی برای رضایت مشتری منجر شود اهمیت زیادی دارد. این مسئله برای سازمان های خدماتی که محصولی ناملموس را به مشتریان خود عرضه می کنند اهمیتی مضـاعف دارد (41). بیشتر سـازمان های ورزشـی دریافته اند که تنها با سـرمایه گذاری زیـاد نمی توانند رضایت مشتری را به مدت طولانی کسب کنند. آنها در مشارکت های موفقیت آمیز یاد گرفته اند که رمز نگهدار ی و حفظ مشتریان ورزشی و ایجاد سود و منفعت به تلاش مداوم بسـتگی دارد. نکته مهم برای آشـکار کـردن و تنظیـم انـتظارات مشـتری ورزشـی برنامه های طراحی شده از سنجش دقیق رضایت از مشتری است (8).
وفاداری به معنی ایجاد تعهد در مشتری، برای انجام معامله با سازمان خاص و خرید کالاها و خدمات به طور مکرر میباشد (3). به عبارت دیگر، وفاداری به یک تعهد قوی برای خرید مجدد یک محصول یا یک خدمت برتر در آینده اطلاق می‌شود، به صورتی که همان مارک یا محصول علیرغم تأثیرات و تلاشهای بازاریابی بالقوه رقبا، خریداری گردد (86). بدین ترتیب وفاداری زمانی اتفاق می‌افتد که مشتریان کاملاً احساس کنند، سازمان در مقایسه با رقبا، به بهترین نحو نیازهایشان را پاسخ میدهد (3).
بیان مسأله
در اوایل 1960 ابعاد وفاداری شامل مفاهیم رفتاری و نگرشی تعریف شده اند. با تحقیقات رفتاری بر اعمال قابل مشاهده وفاداری مشـتری تمرکز می شود (رفتار خرید مجدد) و در تحقیقات نگرشی تعهد و پایبندی و تمایل خرید دوباره را مورد بررسی قرار می دهیم (92).
جنبه های مختلف رابطه رضایت و وفاداری
به اعتقاد هنینگ، توران و لی(1997) مطالعات انجام شده بر روی رضایت و وفاداری به سه دسته تقسیم می شوند. دسته اول از ادبیات مدیریت خدمت اقتباس شده است و مطالعات روی رابطه رضایت و وفاداری به صورت کلی و در سطح شرکت می باشد. طبق مطالعات آنها رضایت پیش زمینه ای از وفاداری است که بر سودآوری شرکت اثر می گذارد. دسته دوم بر سطح فردی تمرکز کرده و حفظ (نگهداری) مشتری را براساس قصد خرید دوباره مشتری، مورد مطالعه قرار داده اند. این عوامل دارای یک نقص مهم بدلیل وجود تفاوت بین قصد فرد و رفتار اوست. دسته دوم ادعا می کنند که وفاداری تحت تأثیر رضایت بوده است، حتی اگر نوع رابطه آنها منطقی نباشد. گروه سوم که تعداد کمی را تشکیل می دهند، بر رابطه رضایت و وفاداری در سطح فردی بر مبنای داده های خرید واقعی تمرکز کرده اند. یافته های آنها حاکی از یک رابطه ضعیف یا بی اهمیت بین رضایت و رفتار خرید تکراری (وفاداری) است (49).
امروزه نمی توان در مورد موفقیت کسب و کاره ساده انگاری کرد. به همین دلیل درک و پیش بینی رفتار مصرف کننده کلید موفقیت در برنامه ریزی و مدیریت این محیط در حال تغییر و دگرگونی است (13).
از آنجا که تحولات صورت گرفته در مفهوم بازاریابی در دهه اخیر، همه سازمان ها و کلیه کسب و کارها را به سمت مشتری سوق داده است، توصیه نهایی همه رویکردهای جدید بازاریابی در بازارهای رقابتی مبتنی بر حفظ و نگهداری مشتریان است. اکنون سئوال اصلی این است که چگونه می توان مشتریانی را که امروزه بسیار قدرتمند، باهوش، تنوع طلب و دور از استرس شده اند را برای مدتی طولانی کنار سازمان نگه داشت؟ به طور مسلم پاسخ این سؤال را باید در کیفیت خدمات و کالاها جستجو کرد. زیرا این گونه موارد در بازارهای رقابتی امروز به ویژگی های حداقلی تبدیل شده اند و اگر سازمانها این حداقل ها را فراهم نکنند در بازار رقابتی جایی را نخواهند داشت (4). امروزه مدیران برای جلوگیری از گرایش مشتری به سمت رقبا بیش از هر زمانی می بایست در پی درک خواسته ها و نیازهای مشتریان باشند تا بهتر بتوانند نیازهای آتی آنان را برآورده و روابط بلند مدت با آنها برقرار نمایند (84).
ریچ هلد(1996) عنوان کرد که به دلایل زیر نگهداری مشتریان برای سازمانها سودآوری به همراه خواهد داشت:
هزینه های جذب مشـتریان ممکن است زیاد باشد؛ بنابراین مشـتریان سـودآور نخواهند بود مگر
اینکه آنها برای مدت بیشتری حفظ شوند و از شرکت خرید کنند.
جریان سودهای کسب شده از مشتریان حفظ می شود و مشتری وفادار، شرکت را در پوشش هزینه های خود یاری می رساند.
با خرید های بیشتر مشتریان از شرکت، درآمدها افزایش می یابد و شرکت از کارایی بیشتری در ارائه خدمات به مشتریان برخوردار می شود؛ بنابراین هزینه ها کاهش می یابد.
مشتریان خشنود وحفظ شده وفادار موجب جذب دیگر مشتریان بالقوه برای شرکت خواهند بود.
برقراری روابط با مشتریان برای آنها ارزشمند است و در نتیجه مشتریان وفادار حساسیت کمتری به قیمت خواهند داشت و احساس رضایت در آنها نهادینه خواهد شد.
در سالهای اخیر با توجه به ارتقای نسبی نقش و جایگاه ورزش بخصوص شنا در بین افراد جامعه، مدیریت کیفیت خدمات و رضایتمندی و وفاداری مشتریان به یکی از دغدغه های اصلی مدیران استخرها در آمده است. مدیران استخرها به اهمیت این موضوع واقف هستند که سنجش مشتری مداری و ارزیابی میزان وفاداری و رضایتمندی مشتریان و تشخیص نقاط ضعف و قوت مشتری مداری می تواند گام مهمی برای وفادار کردن و کسب رضایت آنان باشد. در این بین نقش کلیدی مشتری به عنوان عامل اصلی بقا در این مجموعه قابل کتمان نیست. زیرا در صورت بی توجهی به خواسته های مشتریان و ارضاء نیازهای مرتبط با آنان از سوی مدیران و کارکنان اش افراد ممکن است پس از یک دوره کوتاه استفاده از خدمات به دنبال استخری باشند که بتواند خواسته های مورد انتظارشان را برآورده سازد. بنابراین وظایف مدیران استخر این است تا با شناسایی هر چه بهتر این نیازها ضمن وفادار نمودن مشتریان به رونق و سودآوری حداکثری مجموعه ی تحت مدیریت خویش کمک نمایند.
در مطالعات مختلف به پژوهش هایی که نقش وفاداری و حضور مجدد مشتریان را با توجه به متغیرهای بازاریابی مانند مشتری مداری و
رضایت مندی مشتریان سنجیده باشد کمتر توجه شده است و همچنین پژوهش های اندکی راجع به این متغیرها بخصوص مشتری مداری در حوزه ورزش صورت گرفته است. لذا با توجه به کم بودن تحقیقات در این موضوع بویژه در مبحث مشتری مداری که تحقیقات داخلی خیلی کمی در مورد این متغیر صورت گرفته و هم از آنجا که بقا و پایداری سازمان های خدماتی و ورزشی منوط به وفاداری و تمایل آنها برای حضور مجدد در استفاده از خدمت یا خرید محصول می باشد و مشتری مداری از عوامل تأثیرگذار بر وفاداری مشتریان و قصد خرید مجدد مشتریان می باشد، پژوهش حاضر در پی آن است تا به سؤالات زیر پاسخ دهد:
میزان رعایت اصول مشتری مداری در استخرهای استان قزوین به چه اندازه می باشد؟ این اصول می تواند به رضایتمندی و وفادارکردن مشتریان کمک شایانی نماید؟ آیا رضایت مندی می تواند به وفاداری مشتریان منجر شود؟ آیا ارتباطی بین دو نوع وفاداری نگرشی و رفتاری وجود دارد؟
ضرورت و اهمیت تحقیق
شرکت هایی که به ایجاد وفاداری مشتریان توجه دارند، اهمیت حفظ یک مشتری را در ماورای هر خرید در نظر می گیرند. آنها مشتریان را دارایی های ارزشمندی می دانند و از تمام کارمندان خود می خواهند که برای راضی نگه داشتن و در نتیجه وفادارشدن یا وفادارماندن مشتریان هر کاری انجام دهند (16).
در سالهای اخیر نارضایتی شهروندان از خدمات ارائه شده توسط سازمان های عمومی و انتظارات آنها افزایش یافته است. از سویی میزان آگاهی مراجعه کنندگان، از کیفیت خدمات سایر سازمانها افزایش یافته و با افزایش تعداد رقباء مراجعه کنندگان دیگر مانند گذشته پذیرای هر خدمتی نیستند (21).
آشنایی هر چه بیشتر افراد با این نوع رشته ورزشـی و کشـف افراد مستعد برای قهرمانی از میان
آنان در صورت ایجاد علاقه و وفادارنمودن آنها و نیز ایجاد رقابت هر چه بیشتر و مفید برای استخرهای ورزشی در جهت بهبود امکانات و مشتری مداری بهتر نیز از جمله ضرورت هایی است که نمی شود از آنها بسادگی گذشت.
علاوه بر ضرورتهایی که اشاره شد نباید از آموزه های دینی مرتبط با ورزش شنا غافل شد و اینکه در دین اسلام از جمله فعالیتهای سفارش شده شنا می باشد و اینکه وفادار نمودن مشتریان استخرها می تواند علاوه بر اینکه خود زمینه ساز اجرای این توصیه گردد، در پیشگیری از آسیب های احتمالی، آب درمانی، درمان بیماری ها و … مثمرثمر باشد.
با این حال با توجه به اهمیت پرداختن به ورزش های تفریحی و لزوم ترغیب و بعد از آن حفظ مشتری، باید زمینه هایی را برای این کار پیاده سازی کرد که مشتری مداری از جمله آنها می تواند
باشد. با رعایت اصول مشتری مداری و اینکه بدانیم چه اندازه ارتباط با وفاداری مشتریان خواهد داشت می توانیم به اهداف مورد اشاره دست یافت.
با توجه به اینکه استخرها از جمله مکان هایی هستند که سالانه تعداد زیادی از مشتریان از آنها استفاده می کنند و این مشتریان می توانند منبع اصلی درآمد صاحبان استخرها باشند، توجه به آنها امری ضروری به نظر می رسد چرا که مدیران استخرها می توانند با درک بهتر و بیشتر از کیفیت خدمات نه تنها به درآمد بالایی دست پیدا کنند بلکه با بهبود کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان باعث رضایت مندی آنها و در نتیجه وفاداری و تمایلشان جهت استفاده مجدد از خدمات خود شوند. این خود نه تنها می تواند هزینه های استخرهای را جبران کند بلکه می تواند به سود آوری بیشتر منجر شود. همچنین با توجه به تأثیر انکارناپذیر بخش خصوصی در توسعه همه جانبه ورزش و افزایش استخرهای شنا در بخش خصوصی و دولتی و افزایش مراجعه کنندگان به این استخرها در استان قزوین، محقق بر آن شد که با تبیین تأثیر مؤلفه های مشتری مداری بر رضایت مندی و وفاداری در این اسـتان بپردازد تا با راهکارهای پیشـنهادی اسـتخراج شده از نتـایج این پژوهـش، عوامل رضایت مندی و وفاداری مشتریان شناسایی و در جهت برنامه ریزی بهتر استفاده شود. این پژوهش همچنین می تواند برای کاربران زیر نیز مورد استفاده و مفید واقع گردد:
- مدیران و مسئولان استخرها در جهت آگاهی از نحوه ارائه خدمات و میزان رضایتمندی کلی، وفاداری و تمایل حضور مشتریان و تلاش برای بهبود خدمات ارائه شده در این مکان ها.
- مدیران و مالکان استخرها جهت ارائه خدمات با کیفیت بهتر و تلاش برای جذب و نگهداری مشتریان.
- مشتریان استخرها برای انتخاب بهترین استخر از نظر خدمات ارائه شده.
اهداف پژوهش
هدف کلی
هدف کلی تحقیق تعیین ارتباط مشتری مداری با رضایتمندی و وفاداری مشتریان در استخرهای استان قزوین است.
اهداف اختصاصی
1- تعیین ارتباط مشتری مداری با رضایت مندی مشتریان در استخرهای استان قزوین 2- تعیین ارتباط مشتری مداری با وفاداری مشتریان در استخرهای استان قزوین 3-تعیین ارتباط مشتری مداری با وفاداری نگرشی مشتریان در استخرهای استان قزوین 4-تعیین ارتباط مشتری مداری با وفاداری رفتاری مشتریان در استخرهای استان قزوین 5- تعیین ارتباط رضایت مندی مشتریان با وفاداری در استخرهای استان قزوین 6- تعیین ارتباط رضایت مندی مشتریان با وفاداری نگرشی در استخرهای استان قزوین 7-تعیین ارتباط رضایت مندی مشتریان با وفاداری رفتاری در استخرهای استان قزوین 8- تعیین ارتباط وفاداری رفتاری و نگرشی مشتریان در استخرهای استان قزوین
9- تحلیل رگرسیونی (پیش بینی) رضایت مندی و وفاداری مشتریان استخرهای استان قزوین بر اساس مشتری مداری
فرضیه های پژوهشی
فرض کلی
بین مشتری مداری با رضایت مندی و وفاداری مشتریان در استخرهای استان قزوین ارتباط وجود دارد.
فرضیات پژوهشی
- بین مشتری مداری با رضایت مندی مشتریان در استخرهای استان قزوین ارتباط وجود دارد.
- بین مشتری مداری با وفاداری مشتریان در استخرهای استان قزوین ارتباط وجود دارد.
- بین مشتری مداری با وفاداری نگرشی مشتریان در استخرهای استان قزوین ارتباط وجود دارد.
- بین مشتری مداری با وفاداری رفتاری مشتریان در استخرهای استان قزوین ارتباط وجود دارد.
- بین رضایت مندی مشتریان با وفاداری مشتریان در استخرهای استان قزوین ارتباط وجود دارد.
- بین رضایت مندی مشتریان با وفاداری نگرشی مشتریان در استخرهای استان قزوین ارتباط وجود دارد.
- بین رضایت مندی مشتریان با وفاداری رفتاری مشتریان دراستخرهای استان قزوین ارتباط وجوددارد.
- بین وفاداری نگرشی و وفاداری رفتاری مشتریان در استخرهای استان قزوین ارتباط وجود دارد.
- مشتری مداری پیشبین معناداری برای رضایت مندی و وفاداری مشتریان در استخرهای استان قزوین می باشد.
پیش فرض های پژوهش
- همه پاسخ دهندگان با آگاهی، دقت و صداقت به پرسشنامه ها پاسخ داده اند.
- آزمودنی ها مفهوم هر سوال را به درستی درک کرده اند.
Mc Kiteric
King
Henning-Thurau and klee
Reich held
حضور موفق هر جامعهای در صحنههای بین المللی نشان از رشد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و علمی آن جامعه دارد. حوزه تربیت بدنی و ورزش، به خصوص ورزش قهرمانی، یکی ازمهمترین عرصه هایی است که یک کشور می تواند توانائیهای خود را بروز دهد. به همین دلیل کشورها برای رسیدن به سکوهای افتخار و کسب مدالهای طلا، نقره و برنز در رقابتهای جهانی و المپیک، برنامه ریزیها و سرمایه گذاریهای زیادی انجام میدهند. لازمه موفقیت در رشتههای مختلف ورزشی و دستیابی به افتخارات، پرداختن به مقوله ورزش قهرمانی و شناخت عوامل موثر بر آن میباشد. بدیهی است که عوامل چندی بر موفقیت در ورزشهای مدرن امروزی تاثیرگذار هستند. در دهههای گذشته یکی از موضوعاتی که از اهمیت و جایگاه ویژهای در ورزش قهرمانی برخوردار گشته، شناسایی ورزشکاران با استعداد در رشتههای مختلف ورزشی بوده است.
همه افراد کارهای ساده را میتوانند بیاموزند و انجام دهند، ولی تعداد کمی از آنها قادر به فراگیری امور پیچیده علمی، فنی و مهارتی هستند (لیدور و همکاران، 2005). زمانی که میبینید دوست شما بدون داشتن تجربه قبلی در رشته مورد علاقه شما، ناگهان به این رشته علاقهمند می شود و پس از انجام تمرینات اندک می تواند شما را شکست دهد، شگفت زده میشوید. با اینکه شما سالها به طور جدی در این رشته تمرین کردهاید اما او با کمی تمرین، مهارت ها را به خوبی مهارت های شما انجام میدهد. ممکن است دوستتان پیشرفت کند و شما در سطح مهارت فعلیتان درجا بزنید. این فرد با ادامه تمرین می تواند عملکرد خیلی بهتری نسبت به شما داشته باشد. علت چیست؟ این مثال در واقع به عامل تفاوتهای فردی و نقش آن در موفقیتهای آتی ورزشی اشاره دارد. در ادبیات ما ایرانیان ضرب المثلی است که میگوید: «هر کسی را بهر کاری ساختند». پس زمانی که افراد یک مهارت یکسان را فرا میگیرند ولی در عمل اجراهای متفاوتی از خود نشان میدهند، دلیل این تفاوتها را باید در استعدادهای آنها جست. داشتن استعداد موجب سرعت بخشیدن به یادگیری شده، بر سطح مهارتی که از این طریق به دست میآید، تأثیر میگذارد و عامل مهمی در کارآیی واثربخشی است (براون، 2001). در همین راستا، محققین و متخصصین حوزه تربیت بدنی و علوم ورزشی میکوشند تا عناصر مهمی که نقش تعیین کننده ای در موفقیت ورزشی دارند را شناسایی و معرفی کنند که تحت عنوان “استعدادیابی ورزشی” مطرح میباشد. در این میان، بررسی مقوله استعدادیابی با رویکرد روانشناختی جایگاه ویژهای پیدا کرده است (کامکاری و همکاران، 1390).
همه ما با مراجعه به حافظه خود میتوانیم لحظاتی را در مسابقات ورزشی به خاطر آوریم که تیم یا ورزشکاری با وجود آمادگی کامل جسمانی و فنی از ارائه بهترین عملکرد خود ناتوان مانده است و در مصاحبه بعد از مسابقات دیدهاید که ورزشکاران در پاسخ به علل شکست یا پیروزی بطور معمول دلایلی نظیر: “تیم امروز انگیزه کافی نداشت،” “هماهنگی وتوازن بین تیم به چشم نمیخورد” یا “تیم به مرز خود باوری رسیده بود” و “تمرکز تیم بسیار عالی بود وهیچ چیز نتوانست این تمرکز را خدشهدار نماید” را بیان می کنند. این مسئله اهمیت روانشناسی ورزشی را مشخص می کند.
امروزه روانشناسی ورزشی از ارکان جدایی ناپذیر در آماده سازی ورزشکاران برای تمرینات و مسابقات تلقی می شود. چنانچه ورزشکاران از آمادگیهای روانی برخوردار نباشند، آمادگیهای جسمانی، فنی و تاکتیکی کمترین نقش را در موفقیت آنها خواهد داشت. به عبارت سادهتر، در هرم قهرمانی ورزشکاران، آمادگی جسمانی در قاعدهی هرم، آمادگی فنی و تاکتیکی در قسمت میانی، و آمادگی روانی در رأس این هرم قرار دارد. با توجه به اینکه فاصلهی بین قهرمانان به چند هزارم ثانیه و چند میلیمتر کاهش پیدا کرده است. معمولا نفرات برتر مسابقات قهرمانی از نظر آمادگی بدنی، فنی و تاکتیکی در یک سطح هستند ولی قهرمانی نصیب کسی می شود که از نظر آمادگی روانی وضعیت بهتری داشته باشد. لذا ورزشکارانی که از توسعه مهارت های روانی خود غافل شوند، در مسابقات مهم و حساس با چالشهای فراوانی مواجه میشوند (لییونس، 2008). با وجود اینکه عوامل روانی می تواند به طور مستقیم آمادگیهای جسمانی و فنی را تحت تأثیر قرار دهد، اما در عمل بیشترین توجه مربیان و ورزشکاران به جنبه های جسمانی و فنی است و توجه کمتری به نقش پر اهمیت مهارت های روانی در موفقیتهای ورزشی معطوف میگردد (بویس و همکاران، 2009).
لذا با توجه به آنچه اشاره شد، هدف اصلی این پژوهش پرداختن به مقوله استعدادیابی روانشناختی است. در ادامه این فصل ابتدا به بیان مسئله تحقیق و ضرورت و اهمیت آن خواهیم پرداخت. سپس اهداف، فرضیه ها، و متغیرهای تحقیق بیان خواهند شد. و در پایان تعاریف عملیاتی واژه های کلیدی تحقیق ارائه میشوند.
1-2: بیان مسئله:
داشتن استعداد یکی از عوامل مؤثر در موفقیت ورزشکاران به حساب میآید. به همین خاطر، مدت کمی است که شناسایی افراد با استعداد در رشتههای مختلف ورزشی مورد توجه و علاقه جدی پژوهشگران ، مربیان و متخصصان حوزه تربیت بدنی و علوم ورزشی قرار گرفته است (ورکیانی و همکاران، 2012). هر فردی می تواند آواز خواندن را یاد بگیرد، نقاشی کند یا در ورزش خاصی شرکت کند، اما افراد کمی به سطوح بالای مهارت دست مییابند. به دلیل کثرت ورزشکاران علاقهمند به فعالیت در هر رشته و محدودیت امکانات و سرمایه گذاری، و از سوی دیگر بالابودن هزینه های زمانی و مالی تربیت ورزشکاران زبده، و نیز به منظور افزایش ضریب اطمینان کسب موفقیت، بایستی افراد برتر در هر رشته ورزشی را طی فرایند استعدایابی شناسایی کرد (گائینی و همکاران، 1385).
در بسیاری از کشورها نحوه گرایش جوانان به ورزش براساس عرف، علایق فردی، محبوبیت آن ورزش و یا فشار والدین استوار است. اما در کشورهای پیشرفته و اروپای شرقی این روش دیگر طرفداران چندانی ندارد (لیدور و همکاران، 2005). کشورهای اروپای شرقی از اواخر دهه 1960 و اوایل 1970 متوجه ضعف برنامه های سنتی استعدادیابی شدند؛ از این رو برنامه های ویژهای برای شناسایی ورزشکاران مستعد طراحی کردند (بومپا و همکاران، 2009).به طوری که متخصصین عامل اصلی موفقیت این کشورها در رشتههای مختلف ورزشی را داشتن برنامه مدون و مناسب استعدادیابی عنوان کرده اند (ورکیانی و همکاران، 2012).
گاربنر و همکاران (2007) استعدادیابی را غربال کردن کودکان و نوجوانان از طریق آزمونهای جسمانی، فیزیولوژیکی و مهارتی به منظور شناسایی پتانسیلها برای رسیدن به موفقیت در ورزش تعریف می کنند. همچنین آرچر و همکاران (2005) معتقدند استعدادیابی ورزشی فرایندی است که توسط آن خردسالان برپایه آزمونهای معین، به سمت ورزشهایی که بیشترین شانس موفقیت را دارند رهنمون میشوند. پژوهشگران معیارهای استعدادیابی را غالبا در چهار دسته طبقه بندی می کنند: فیزیولوژیکی، پیکرسنجی، مهارتی (تکنیکی) و روانشناختی (بورگس و نوتن، 2010). البته ذکر این نکته ضروریست که لحاظ کردن عوامل فوق به طور مساوی برای کلیه ورزشها کار درستی نیست. هرچند، تعیین سهم هر یک از این عوامل برای موفقیت در ورزشی خاص، یکی از دشوارترین مسائل پیرامون استعدادیابی است (گبور، 2009).
در مطالعاتی که در زمینه استعدادیابی ورزشی انجام شده اند، اغلب ویژگیهای آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی و بعضاً مهارتی مورد بررسی قرار گرفتهاند. به عنوان مثال، فرانچینی و همکاران (2007) آمادگی جسمانی و مشخصات آنترپومتریکی مردان جودکار تیم برزیل را بررسی کردند. مارکوویچ و همکاران (2005) ویژگیهای فیزیکی، فیزیولوژیکی و حرکتی زنان تکواندوکار را بررسی کردند. گابت و همکاران (2007) ویژگیهای آنتروپومتریکی، فیزیولوژیکی و مهارتی بازیکنان نوجوان والیبال را بررسی کردند. محمد و همکاران (2009) ویژگیهای آنتروپومتریکی و عملکردی بازیکنان هندبال را جهت توسعه یک مدل شناسایی و پرورش استعداد ارزیابی کردند. پیون و همکاران (2014) به شناسایی استعداد ورزشکاران جوان رشتههای جودو، کاراته و تکواندو براساس آزمون آنتروپومتریکی، آزمون عملکرد جسمانی و آزمون هماهنگی حرکتی پرداختند. این در حالیست که ولستن کرافت (2002) در مقاله مروری خود بیان می کند که از بین معیارهای مختلف استعدادیابی، عوامل روانی و تکنیکی بیشترین اهمیت را دارند؛ و علیرغم توجه زیادی که تا کنون به ویژگیهای آنتروپومتریکی شده است، این ویژگیها از کمترین اهمیت در شناسایی ورزشکاران نخبه جوان برخوردارند.
با پیشرفت علم روانشناسی ورزشی، بحث مهارت های روانی در اجرای عملکردهای ورزشی از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. امروزه با بهره گرفتن از مهارت های روانی پیشرفت قابل ملاحظهای در عملکرد ورزشکاران حرفهای در سطوح بالای رقابت به وجود آمده است (مارتنز، 1987). بسیاری از ورزشکاران بزرگ برای بخش ذهنی و روانی در مسابقات اهمیت بسیار بالایی قائلند و معتقدند این مسئله می تواند در تعیین نتیجه نقش موثری ایفا نماید. هنگامیکه قهرمانان از نظر مهارت های بدنی و تکنیکی در سطح بالایی قرار میگیرند، احتمالاً فردی موفق می شود که از نظر روانی آمادگیهای لازم و کافی را داشته باشد. مهارت های روانی به ورزشکاران کمک می کند تا در هنگام مسابقه اعتماد به نفس داشته باشند و باعث می شود بدن و ذهن برای اجرای بهینه آمادگی پیدا کنند (وست و بوچر، 1984) و نهایتاً به افزایش عملکردهای ورزشی آنها، تعدیل هیجانات، افزایش تمرکز، بالا بردن میزان یادگیری و… منجر خواهد شد (آقا علی نژاد، 1376).
هرچند محتوای برنامههای آمادگی روانی، در رشتههای مختلف ورزشی متفاوت است ولی بر اساس اظهارات ویلی (1986)، تمامی برنامه های آمادگی روانی دارای موضوعات مشترکی هستند که از جمله میتوان به مهارت های کنترل توجه (تمرکز)، انگیزش، توسعه اعتماد به نفس، تصویرسازی ذهنی، هدفگزینی، مهارت های خودآگاهی و عزت نفس اشاره نمود. همچنین ماهونی و همکاران (1987) اظهار داشته اند که مهارت هایی مانند مدیریت استرس، تمرکز، انگیختگی، آماده سازی روانی و اعتماد به نفس از اجزای مهم مهارت های روانی هستند که مشخصات روانشناختی ورزشکاران نخبه را تشکیل میدهند.
با توجه به موارد ذکر شده، تحقیق حاضر بر آن بود تا ویژگیهای روانی ورزشکاران نخبه در مقایسه با همتایان زیر نخبه آنها را مورد بررسی قرار دهد. از آنجا که این ویژگیها ممکن است در ورزشهای انفرادی و گروهی با هم متفاوت باشد، در این تحقیق ورزشکاران رشتههای جودو و والیبال مورد مقایسه قرار گرفتند. همچنین برای کنترل عامل جنسیت، آزمودنیهای تحقیق از بین دختران ورزشکار انتخاب شدند. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی و مقایسه مهارت های روانی ورزشکاران دختر نوجوان نخبه و زیر نخبه در رشتههای جودو و والیبال میباشد.
1-3: اهمیت و ضرورت پژوهش:
با توجه به پیشرفت سریع جامعه بشری در ابعاد گوناگون، ورزش هم از این پیشرفت بی نصیب نمانده و روز به روز ورزشکاران سراسر دنیا سعی می کنند با بهره گرفتن از نتایج پژوهشهای متخصصان در کوتاهترین زمان ممکن خود را به اوج برسانند و هر روز موفقیت جدید کسب نمایند. موفقیت در رشتههای مختلف ورزشی به عوامل متعددی وابسته است. سعی مربیان ورزشی بر آن است تا هرگونه تمرین و تجربهای را برای موفقیت ورزشکاران بهکار گیرند و تنها در صورتی که ویژگیهای ورزشکاران و میزان تاثیر آنها در موفقیت ورزشی را به خوبی بشناسند، میتوانند شانس موفقیت ورزشکاران را بالا ببرند (اسمیت و همکارن، 1992).
ورزشکاران ، مربیان و حتی تماشاگران ورزشی اغلب مسابقاتی را به خاطر دارند که در آنها، با وجود آمادگی جسمانی و فنی، ضعف آمادگی روانی مانع موفقیت ورزشکار یا تیم بوده است. این مسئله حاکی از آن است که عملکرد مطلوب در ورزش حاصل ترکیبی از تواناییهای فنی (تکنیکی و تاکتیکی)، جسمانی(قدرت، سرعت و …) و روانی (تمرکز، اعتماد به نفس، کنترل اضطراب و …) است (واعظ موسوی، 1386). ورزشکاران به طور معمول در زمینه های جسمانی و فنی تمرینات و مهارت بیشتری دارند و اغلب آگاهی کمتری از فاکتورهای روانشناختی موثر بر عملکرد و اجرای ورزشی خود دارند. این در حالیست که اکثر تحقیقات در زمینه استعدادیابی ورزشی هم بیشتر تاثیر آمادگیهای جسمانی و مهارتی در موفقیتهای آتی ورزشکاران را مورد مطالعه قرار داده اند (پیون و همکاران، 2014) و کمتر به نقش آمادگیهای روانی پرداخته اند. پس برای مدیریت علمی و حرفهای ورزش، شناسایی عاملهای روان شناختی تأثیرگذار بر رفتار و موفّقیت ورزشی ضرورت به شمار میرود. زمانی میتوان بهترین و دقیقترین شناخت را از ساختار استعداد ورزشکار بدست آورد و زوایای پنهان و نهفتهی استعداد ورزشکاران را شناخت که نتایج آزمونهای استاندارد استعدادیابی روانی با سایر شاخص های استعدادیابی ترکیب شود (کجبافنژاد،1392). ، استفاده از پرسشنامه های روانشناختی میتوانند از جنبه های نظری و کاربردی در ارزیابی آمادگی روانی به عنوان شاخصی برای استعدادیابی مؤثر واقع شوند. عدم شناخت صحیح از متغیرهای آمادگی روانی ممکن است مربیان، والدین و یا حتی خود ورزشکاران را به سمت و سویی غلط سوق دهد و سرخوردگی ورزشکار، افت عملکرد ورزشی، و اتلاف زمان و هزینه های مالی را در پی داشته باشد.
همسو با پیشرفت ورزش قهرمانی و حضور ورزشکاران نخبه در عرصه رقابتهای ورزشی، توجه به ردههای سنی پایه نونهالان و نوجوانان به منظور استعدادیابی و پشتوانه سازی اهمیت زیادی پیدا کرده است (هیرینن و همکاران، 2004). سنین پایه به دامنه سنی کمتر از 18 سال معطوف می شود که در این سنین میتوان به استعدادیابی ورزشی پرداخت (واینبرگ و گولد، 2011). هرچند، اکثر تحقیقات پیشین در این زمینه به بررسی وضعیت آمادگیهای روانی ورزشکاران در ردههای سنی بزرگسال و یا جوانان پرداخته اند (اصفهانی و قزل سفلو، 1392؛ میرزایی ، رحمانیان و بردار، 1386).
همچنین نیازهای روانشناختی رشتههای ورزشی تیمی و انفرادی با هم تفاوت دارند. چراکه در رشتههای تیمی تعامل با هم تیمیها و پیادهسازی راهکارهای گروهی، اهمیت زیادی دارد. اما در رشتههای انفرادی، توانایی حفظ و ارتقای انگیزه درونی، تمرکز فردی و برخی
مهارت های دیگر دارای ارزش است. پس باید به این مهم نیز توجه کرد (غفوری، 1392). تحقیقات چندی در خصوص شناسایی مهارت های روانی و تاثیر آن بر عملکرد ورزشی انجام شده است، ولی به دلیل ویژگیهای خاص هر رشته ورزشی بهتر است که این مهارت ها در هر رشته به صورت جداگانه بررسی شوند. تحقیقاتی که به بررسی این مهارت ها در رشته ورزشی جودو و والیبال پرداخته باشد، محدود است و نیاز به بررسی این مهارت ها در این رشتههای ورزشی در کشور احساس می شود.
زمانی که بخواهیم ورزشکاران را براساس ویژگیهای عملکردی با هم مقایسه کنیم خواهیم دید که در سطوح مختلف رقابتی ورزشکاران سطوح بالاتر امتیازات بهتری نسبت به ورزشکاران سطوح پایین تر کسب می کنند. در مقابل، اگر بخواهیم بازیکنانی که در یک سطح مسابقات قرار دارند را با هم مقایسه کنیم این قاعده دیگر حکم فرما نیست. بنابراین برای اینکه مکانیزم هایی که به شکوفایی در ورزش منجر میشوند را شناسایی کنیم، باید بر روی گروهی از ورزشکاران مستعد پژوهش کنیم که همه آنها در سطح بالایی از عملکرد نسبت به سن خود هستند. این مهم با مقایسه ورزشکاران نخبه و زیرنخبه میسر است (آلفرنیک و همکاران، 2004). در واقع، مقایسه ویژگیهای روانی افراد نخبه با زیر نخبه در ردههای سنی پایه این امکان را فراهم میسازد تا به درک بهتری در خصوص معیارهای روانی لازم برای موفقیت در رشته ورزشی مورد نظر دست یافت و متعاقبا راهکارهای مناسبتری را برای شناسایی و آموزش افراد مستعد ارائه نمود.
1-4: اهداف پژوهش:
1-4-1: اهداف اصلی:
هدف کلی این پژوهش بررسی و مقایسه میزان آمادگی روانی بازیکنان نوجوان دختر در رشتههای ورزشی والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه است.
1-4-2: اهداف اختصاصی:
اهداف ویژه این تحقیق عبارتند از:
- بررسی و مقایسه مهارت های روانی پایه (اعتماد بنفس، تعهد و هدف گزینی) بازیکنان نوجوان دختر در رشتههای والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه در گروههای سنی 14 تا 17 سال.
- بررسی و مقایسه مهارت های روان- تنی (واکنش به استرس، آرمیدگی،کنترل ترس و نیروبخشی) بازیکنان نوجوان دختر در رشتههای والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه در گروههای سنی 14 تا 17 سال.
- بررسی و مقایسه مهارت های شناختی (تمرکز، بازیافت تمرکز، تمرین ذهنی، تصویر سازی و طرح مسابقه) بازیکنان نوجوان دختر در رشتههای والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه در گروههای سنی 14 تا 17 سال.
- بررسی و مقایسه آمادگی روانی (مجموع 12 فاکتور فوق الذکر) بازیکنان نوجوان دختر در رشتههای والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه در گروههای سنی 14 تا 17 سال.
1-5: فرضیه های پژوهش:
بر اساس اهداف اختصاصی مورد اشاره، فرضیه های تحقیق عبارتند از:
- وضعیت مهارت های روانی پایه (اعتماد بنفس، تعهد و هدف گزینی) بازیکنان نوجوان دختر در رشته های والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه در گروه های سنی 14 تا 17 سال متفاوت است.
- وضعیت مهارت های روان- تنی (واکنش به استرس، آرمیدگی،کنترل ترس و نیروبخشی) بازیکنان نوجوان دختر در رشته های والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه در گروه های سنی 14 تا 17 سال متفاوت است.
- وضعیت مهارت های شناختی (تمرکز، بازیافت نمرکز، تمرین ذهنی، تصویر سازی و طرح مسابقه) بازیکنان نوجوان دختر در رشته های والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه در گروه های سنی 14 تا 17 سال متفاوت است.
- وضعیت آمادگی روانی (مجموع 12 فاکتور فوق الذکر) بازیکنان نوجوان دختر در رشته های والیبال وجودو در دو سطح نخبه و زیر نخبه در گروه های سنی 14 تا 17 سال متفاوت است.
– Lidor
– Brown
-Leunes
-Bois
–Werkiani
–Bompa
–Grabner
–Archer
[9] -Burgess & Naughton
–Gábor
-Franchini
-Marković
-Gabbett
–Pion
– Wolstencroft
[16] -Martens
[17] – Wuest& Bucher
– Self- awareness
– Self- esteem
–Mahoney
– Smith
–Häyrinen
[23] –Weinberg &Gould
[24] –Elferink
دیابت یکی از بیماری های شایع می باشد و میزان ابتلای آن به شدت رو به افزایش است (کسی و همکاران[1] 2009). دیابت قندی بیماری است که در آن فقدان ترشح انسولین ویا کاهش حساسیت سلولهای بدن به انسولین باعث افزایش قند خون اختلال در متابولیسم پروتئین ها و چربی ها می شود (1مقاله لیپید ). در سال 2000 تعداد مبتلایان به دیابت در سراسر جهان در حدود 147 میلیون نفر تخمین زده شد و پیش بینی می شود که این تعداد تا سال 2025 به 334 میلیون نفر برسد (کسی و همکاران 2009). در این بیماری به علت فقدان نسبی یا مطلق انسولین در متابولیسم کربوهیدرات ها، پروتئین ها و لیپیدها اختلال ایجاد می گردد. از مهم ترین عوارض مربوط به دیابت، می توان به ناهنجاری های متابولیکی در چشم، کلیه، اعصاب، عروق خونی و قلب اشاره نمود. بیماران دارای دیابت نوع 1 در حین فعالیت ورزشی و بلافاصله بعد از فعالیت ورزشی مستعد کاهش گلوکز ناشتا هستند. فعالیت ورزشی می تواند منجر به نوسان شدید میزان گلوکز پلاسما گردد که برای مدیریت این بیماری قابل استفاده است. با این وجود، بیماران دیابتی نوع 1 غیر حاد، مجبور به محدود کردن فعالیت ورزشی و کنترل منظم سطوح گلوکز ناشتا خود نیستند. بسیاری از ورزشکارانی که دارای بیماری دیابت نوع 1 هستند با موفقیت به شرکت در تمرین و مسابقات ورزشی می پردازند. کنترل سطوح گلوکز خون در یک فرد دیابتی نوع 1 مشغول به فعالیت ورزشی، مهم می باشد به طوریکه برنامه غذایی و دوزهای انسولین را می توان بر اساس آن تنظیم نمود. با این وجود فعالیت ورزشی، گلوکز در دسترس را افزایش می دهد و احتیاجات انسولین را در دوره های ورزشی کاهش می دهد (هوبینگر و همکاران[2] 1985). کاسی و نیکولاس[3] (2009) در مقاله مروری خود بیان نمودند که تمرین مقاومتی فزاینده در مقایسه با عدم فعالیت ورزشی منجر به کاهش معنی دار در میزان HbA1c می گردد. در حالی که در هنگام مقایسه با فعالیت ورزشی هوازی، تفاوت معنی داری در میزان HbA1c وجود دیده نمی شود. تمرین مقاومتی فزاینده در مقایسه با عدم فعالیت ورزشی منجر به بهبود شایانی در قدرت عضلانی می گردد؛ همچنین تغییرات معنی داری در ترکیب بدنی رخ نمی دهد. تمرین استقامتی قدرت را افزایش می دهد و منجر به کاهش معنی داری در HbA1c می گردد که احتمالا از لحاظ بالینی برای بیماران دیابتی با اهمیت و قابل توجه می باشد.
1-2 بیان مسئله
تمرین استقامتی یک گزینه مناسب جهت مدیریت گلوکز ناشتا در افراد دیابتی می باشد (کسی و همکاران 2009). جهت درمان و یا کنترل این بیماری روش های درمانی مختلفی مانند استفاده از داروهای طبیعی و یا اصلاح شیوه زندگی به بیماران توصیه می شود (گلوریا و همکاران[4] 2003). تعدادی از گیاهان به عنوان مداخله گرهای کاهش دهنده قند و چربی خون مبتلایان به دیابت مورد بررسی قرار گرفته اند. برای مثال، عصاره سیب زمینی هندی[5]، گل ختمی چینی[6]، صبر زرد [7]، شوید[8] و دارچین[9] موجب کاهش میزان کلسترول تام و تری گلیسیرید سرم و همچنین بهبود حساسیت انسولینی موش های صحرایی نر دیابتی می شوند (گلوریا و همکاران 2003). یکی از اثر گذارترین گیاهان دارویی که برای کنترل قند خون مورد استفاده قرار می گیرد دارچین است. دارچین با نام علمی سیناموموم زیلانیکوم[10] از خانواده برگ بو می باشد (امامی 1381). قسمت مورد استفاده دارچین، پوست ساقه این گیاه می باشد که به رنگ قهوه ای است و اسانس حاصل از تقطیر پوست و یا برگ های آن است که توسط بخار تولید می شود (امامی 1381 و زرگری 1370). دارچین در طب سنتی به عنوان نیرو دهنده، مسکن، ضد اسپاسم، ضد التهاب و کاهش دهنده درد قاعدگی استفاده می شود (میرحیدر 1375). دارچین دارای آمیدون، موسیلاژ، تانن،مواد رنگی، اکسالات کلسیم، قند، سینامومین، اسانس و زرین است. اثر فیزیولوژیکی آن مربوط به اسانس و تانن است (زرگری 1370). جزء اصلی اسانس دارچین سینامالدئید است و اسانس حاصل از پوست آن حاوی 55-57 درصد سینامالدئید و 5-18 درصد اوژنول می باشد و گزارش شده است که اثر ضد اسپاسمی دارچین مربوط به سینامالدئید می باشد. همچنین اوژنول نیز می تواند از بیوسنتز پروستا گلندین جلوگیری کند و بر التهاب مؤثر باشد. تحقیقات داروشناسی و سم شناسی خطر بخصوصی را برای مصرف دارچین در انسان ها نشان نمی دهند (کلر و همکاران[11] 1992). مطالعات نشان داده اند که بیش از 50 ترکیب مختلف در دارچین وجود دارند که بیش از همه پلیمری به نام متیل هیدروکسی چاکلون (MHCP) در متابولیسم گلوکز نقش دارد (کارالی و همکاران[12] 2001). این ماده یک نوع پلی فنل محلول در آب یا فلاوونوئید است که باعث افزایش اکسیداسیون گلوکز می شود (فان ورت و سگلمان[13] 1971). MHCP موجود در دارچین همراه با انسولین سبب افزایش ورود گلوکز به داخل سلول می شود و با افزایش پاسخ به انسولین مصرف گلوکز توسط سلول را تا 20 برابر افزایش می دهد (لیمرز و مولر[14] 1997، کولاس و ژانگ[15] 1995). نتایج متناقضی در رابطه با تغییرات گلوکز خون بر اثر مصرف دارچین بدست آمده است. غیبی و همکاران در سال 1384، اثر دارچین را بر میزان گلوکز خون در حضور و عدم حضور انسولین در موش های دیابتی بررسی کردند و نتایج مطالعه آنها نشان داد که در افراد دیابتی دارای گلوکز خون بالا که به انسولین نیاز دارند، ماده MHCP موجود در دارچین ممکن است عملکرد انسولین را تقویت کند. در مقابل تانگ و همکاران[16] 2008، اثر دارچین و زردچوبه را بر دفع اگزالات ادراری، لیپیدهای پلاسما و گلوکز خون در افراد سالم بررسی کردند. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که هیچ تغییر معنا داری در گلوکز خون ناشتا و نیم رخ چربی ها بر اثر استفاده چهار هفته ای از مکمل دارچین، حاصل نشد. از طرفی فعالیت بدنی منظم بخش مهمی از برنامه های کاهش وزن است، که مانند کنترل رژیم غذایی، مصرف دارو یا تزریق به موقع انسولین می تواند موجب جذب قند بیشتری توسط عضلات فعال شود. در زمینه تاثیر انواع روش های تمرینی (هوازی، مقاومتی، ترکیبی و انعطاف پذیری) بر نشان گرهای[17] دیابت و عوامل موثر بر آن، بررسی هایی متعددی صورت گرفته است (کسی و همکاران 2009، کارمن و همکاران[18] 2002، دیوید و همکاران 2002، دیوید و همکاران 2006دیلورتو و همکاران 2003). برای مثال، تانتون[20] و همکاران گزارش کردند فعالیت بدنی سبب کاهش غلظت تری گلیسرید سرم و بهبود حساسیت به انسولین می شود (تانتون و همکاران 1997). ایزومی و همکاران[21] نشان دادند تمرین مقاومتی ایزومتریک موجب افزایش 30% در محتوی [22]GLUT4 گردیده و از این طریق مقاومت انسولینی را بهبود می بخشد (ایزومی و همکاران 1999). رینولدز و همکاران[23] گزارش نمودند تمرینات مقاومتی حساسیت انسولینی را بهبود می بخشد (رینولدز و همکاران 2007). دیوید و همکاران[24] گزارش دادند، تمرین مقاومتی با شدت بالا شاخص های گلایسمیک را بهبود می بخشد (دیوید و همکاران 2002). همچنین آندرو و همکاران[25] در پژوهشی که اثر تمرینات دایره ای در ترکیب با تمرین هوازی و تمرین مقاومتی را بر شاخص های کنترل گلایسمیک، آمادگی قلبی تنفسی، قدرت عضلانی و ترکیب بدنی بررسی کردند، گزارش نمودند که هموگلوبین گلیکوزیله (HbAIC) و گلوکز ناشتا متعاقب این تمرینات کاهش می یابد (آندرو و همکاران 2002). جاسون و همکاران[26] (2008) نشان دادند یک هفته فعالیت ورزشی هوازی منجر به بهبود شاخص های گلایسمیک بیماران دیابتی نوع 2 می گردد (جاسون و همکاران 2008)؛ سونمین و همکارن[27] (2007) نشان دادند فعالیت ورزشی هموستاز گلوکز ار در موش های دیابتی بهبود می بخشد (سونمین و همکاران 2007)؛ شوندی و همکاران (1389) گزارش نمودند تمرینات مقاومتی منجر به بهبود شاخص های قندی و نیم رخ چربی زنان مبتلا به دیابت نوع 2 می گردد (شوندی و همکاران 1389). همچنین صفرزاده (1391) در بررسی خود به تاثیر مثبت 4 هفته تمرین مقاومتی بر غلظت واسپین، IL-6، CRP و TNF-α در سرم موش های صحرایی اشاره نمود (صفرزاده و همکاران 1391). یاوری (1390) در مطالعه تاثیر تمرینات هوازی، مقاومتی و ترکیبی بر کنترل قند خون و ریسک فاکتورهای قلبی- عروقی (یاوری و همکاران 1390)، خورشیدی (1390) در بررسی اثر یک دوره تمرین هوازی بر سطوح آلکالین فسفاتاز و استئوکلسین سرم در بیماران دیابتی نوع 2 (خورشیدی و همکاران 1390)، رشیدلمیر (1389) در بررسی تاثیر هشت هفته تمرین هوازی بر مقادیر ادیپوکاین های پلاسمایی مردان میان سال (رشیدلمیر و همکاران 1389)، سوری (1390) در مطالعه تاثیر تمرین تناوبی هوازی بر RBP4 سرم و شاخص مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی نوع 2 (سوری و همکاران 1390) و تادیبی (1391) در بررسی اثر هشت هفته تمرین هوازی و مداخله دارویی بر کیفیت زندگی زنان مبتلا به دیابت نوع 2گزارش نمودند که فعالیت ورزشی منجر به بهبود شاخص های گلایسمیک و نیمرخ چربی (تادیبی و همکاران 1390)می گردد. با توجه به نبود اطلاعات در مورد اثر هم زمان مصرف عصاره دارچین و فعالیت بدنی استقامتی بر شاخص های قندی در افراد مبتلا به دیابت، این مطالعه به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا تمرین استقامتی همراه با عصاره دارچین اثر معنی داری بر شاخص های قندی موش های صحرایی نر دیابتی دارد ؟
2-3 ضرورت تحقیق
استفاده درمانی از فعالیت بدنی برای درمان دیابت به 600 سال قبل از میلاد مسیح توسط پزشک هندی به نام سوسورتا[28] بر می گردد. در قرون بعد، درمان دیابت با ورزش یا استراحت کامل به صورت جای گزین انجام می گرفته است. البته امروزه پژوهش گران پی برده اند که استراحت کامل برای درمان دیابت ،مضر است (کانستانس و همکاران[29] 2007). استفاده از ورزش توسط پزشکان به طور گسترده از قرن 18 میلادی آغاز شد و در سال های آغازین قرن 19 میلادی، پژوهش گران دلایل قطعی برای اثبات فواید ورزش در بازتوانی بیماران دیابتی ارائه نمودند (کانستانس و همکاران 2007). در سال 1919میلادی (بعد از آنکه سنجش میزان گلوکز خون متداول شد) محققین ثابت کردند که یک جلسه ورزش کوتاه مدت باعث کاهش میزان گلوکز خون می شود (کانستانس و همکاران 2007) و جوسلین ورزش را به همراه کنترل رژیم و تجویز انسولین به عنوان سه جزء درمانی مؤثر در دیابت در دهه 1920 میلادی معرفی نمود (دیلورتو و همکاران[31] 2003). کمی بعد در سال 1926، لاورنس در مجله طبی بریتانیا گزارش کرد که ورزش، اثر انسولین در کاهش گلوکز خون را تشدید کرده و در نتیجه نیاز بیماران دیابتی نوع 1 را به انسولین کاهش می دهد. بر پایه مطالعات وی بود که پزشکان، ورزش را به عنوان یک اصل در درمان دیابت به کار بردند (دیلورتو و همکاران 2003). ورزش در بیماران دیابتی موجب افزایش اعتماد به نفس، احساس بهتر و انرژی بیشتری می شود. به علاوه ورزش کردن عملکرد فکری، خواب و کاهش وزن را بهبود می بخشد و امید به زندگی را افزایش می دهد. در ضمن داشتن یک برنامه ورزشی منظم نشان دهنده نظم و ترتیب و خویشتن داری خوب بیمار است. این موضوع برای فردی که یک برنامه فشرده کنترل دیابت را پیش رو دارد بسیار مفید و با اهمیت است. ورزش منظم، گام بزرگی در بر طرف کردن اضطراب و افسردگی است. از این رو اصلاح شیوه زندگی و فعالیت جسمانی به افراد مبتلا به دیابت توصیه می شود. اثرات سودمند فعالیت بدنی بر بهبود بیماری دیابت و شاخص های گلایسمیک ناشی از آن شناخته شده است، اما اکثر این مطالعات اثرات ورزش را در بیش از چند هفته مورد بررسی قرار داده اند و همچنین این که از دارچین به عنوان عامل موثر بر شاخص های قندی و چربی خون در مطالعات مختلفی یاد شده و اطلاعات کاملی در مورد اثر هم زمان یک دوره فعالیت بدنی و مصرف عصاره دارچین بر بیماری دیابت در دسترس نمی باشد، نیاز
به بررسی اثر هم زمان دو عامل عصاره دارچین (به عنوان یک مکمل خوراکی) و فعالیت بدنی به عنوان عوامل موثر بر شاخص های قندی وجود دارد. لذا با توجه به این که نتایج این تحقیق می تواند به بیماران دیابتی دیدگاه روشنی در خصوص اثر دارچین و تمرین مقاومتی بر شاخص های قندی ارائه نماید، ضرورت و اهمیت این مطلب بیش از پیش نمایان می شود. در صورت موثر بودن مصرف خوراکی عصاره دارچین بر شاخص های قندی می توان از این ماده به عنوان یک مکمل طبیعی سودمند جهت بهبود بیماری دیابت در افراد دیابتی بهره جست.
1-4 اهداف تحقیق
1-4-1 هدف کلی
هدف کلی مطالعه حاضر بررسی اثر تمرین استقامتی همراه با مصرف عصاره دارچین بر شاخص های قندی موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت می باشد.
1-4-2 اهداف ویژه
- توصیف و بررسی اثر تمرین استقامتی بر گلوکز ناشتای موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
- توصیف و بررسی اثر تمرین استقامتی بر انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
- توصیف و بررسی اثر تمرین استقامتی بر مقاومت به انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
- توصیف و بررسی اثر مصرف عصاره دارچین بر گلوکز ناشتای موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
- توصیف و بررسی اثر مصرف عصاره دارچین بر انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
- توصیف و بررسی اثر مصرف عصاره دارچین بر مقاومت به انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
- توصیف و بررسی اثر تمرین استقامتی همراه با عصاره دارچین بر گلوکز ناشتای موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
- توصیف و بررسی اثر تمرین استقامتی همراه با عصاره دارچین بر انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
- توصیف و بررسی اثر تمرین استقامتی همراه با عصاره دارچین بر مقاومت به انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت
1-5 سوالات تحقیق
- آیا تمرین استقامتی همراه با مصرف عصاره دارچین اثر معنی داری بر میزان گلوکز ناشتای موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت دارد؟
- آیا تمرین استقامتی همراه با مصرف عصاره دارچین اثر معنی داری بر میزان انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت دارد؟
- آیا تمرین استقامتی همراه با مصرف عصاره دارچین اثر معنی داری بر میزان مقاومت به انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت دارد؟
1-6 فرضیه های تحقیق
- تمرین استقامتی همراه با مصرف عصاره دارچین اثر معنی داری بر کاهش گلوکز ناشتای موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت دارد.
- تمرین استقامتی همراه با مصرف عصاره دارچین اثر معنی داری بر کاهش انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت دارد.
- تمرین استقامتی همراه با مصرف عصاره دارچین اثر معنی داری بر کاهش مقاومت به انسولین موش های صحرایی نر مبتلا به دیابت دارد.
[1] Casey et al.,
[2] Hubinger et al.,
[3] Casey, L, & Nicholas, F, T
[4] Gloria et al.,
[5] Yam
[6] Hibiscus Rosa Sinensis Linn
[7] Aloevera
[8] Anethum graveolens L.
[9] Sinnamon
[10] cinnamomum zeylanicum
[11] Keller et al.,
[12] Karalee et al.,
[13] Fannworth & segelman
[14] Lamers & moller
[15] kulas & zhang
[16] Tang et al.,
[17] Marker
[18] Carmen et al.,
[19] DiLoreto et al.,
[20] Taunton et al.,
[21] Izumi, T et al.,
[22] Glutamin 4
[23] Reynolds et al.,
[24] David et al.,
[25] Andrew et al.,
[26] Jason et al.,
[27] Sunmin
Susurta
[29] Constans et al.,
[30] Joslin
[31] DiLoreto et al.,
[32] Lawrence, R.D et al
فعالیت بدنی بخش جدایی ناپذیر زندگی انسان است که دامنه وسیعی از فعالیت های عادی روزانه تا فعالیت بسیار شدید ورزشی را دربر می گیرد. ازجمله تغییرات بیولوژیکی بارز درطول فعالیت بدنی، افزایش متابولیسم و تولید رادیکال آزاد است. بدن انسان از طریق سیستم ضداکسایشی در مقابل این مواد از خود محافظت می کند. آنزیم های ضداکسایشی اولین خط دفاعی بدن در برابر حمله انواع رادیکال های فعال اکسیژن هستند. سه آنزیم اصلی عبارتند از: سوپراکسید دیسموتاز((SOD، کاتالاز((CAT و گلوتاتیون پراکسیداز((GSH-PX می باشند(1). انواع رادیکال های آزاد شامل: گونه های اکسیژن فعال ((ROS، گونه های نیتروژن فعال(RNS) و گونه های سولفور فعال(RS) می باشند(2).سوبستراهایROS، کربوهیدرات ها، پروتئین ها، لیپیدها و اسیدهای نوکلئیک(DNA) هستند که ROS باعث اکسیدشدن این مواد شده و نیز موجب غیرفعال شدن آنزیم ها و نیز اختلال در غشاهای زیستی می شوند. در اثر این فعل و انفعالات اکسیدشدن سوبستراها سبب تغییر اطلاعات ژنتیکی و ماهیت طبیعی پروتئین ها، غیرفعال شدن آنزیم ها، اختلال غشاهای زیستی و زمینه بروز بسیاری از بیماری های قلبی و عروقی ،سرطان ها، دیابت و غیره می شوند(2).اکسیژن در دسترس، تولید رادیکال های آزاد از نوع ROS را افزایش می دهد ودر طول فعالیت های شدید بدنی که با افزایش اکسیژن مصرفی رو به رو هستیم تولید آن ها به چند برابرحالت استراحت می رسد(2).باوجود تایید اثر سودمند فعالیت جسمانی برسلامتی، مطالعه های زیادی نشان داده اند که فعالیت های ورزشی ازجمله تمرینات(HIIE) موجب فشار اکسایشی ازطریق افزایش تولید گونه های اکسیژن واکنش پذیر می شود(3). از طرف دیگر، در سال های اخیر پژوهش هایی به منظور تعیین نوع و مقدار اثرات تمرینات انسدادی صورت گرفته است. تمرینات انسدادی دارای قدمتی در حدود40سال می باشند و اصالت آن به کشور ژاپن برمی گردد، جایی که آن را با نام کاآتسو می شناسند(4).ویژگی تمرین کوآتسو در اینست که با صرف زمان کمتر و شدت های پایین تمرینی می توان عملکرد ورزشکاران را ارتقا داد(4).در این نوع تمرین عضو مورد تمرین را ازقسمت فوقانی با بهره گرفتن از دستگاه کوآتسو و یا یک باند ارتجاعی می بندند وآن را تحت تمرینات بسیار سبک ورزشی قرار می دهند(4, 5).این عمل سبب ایجاد یک حوضچه خونی موقت در عضو مورد تمرین شده و به سبب آن تجمع مواد متابولیکی بویژه اسیدلاکتیک به طور موضعی در عضو افزایش میابد.شرایط ایسکمی ایجاد شده بر اثر این وضعیت،پاسخ های هورمونی وسازگاری های عضلانی را سبب می شود(6).لذا محقق درنظر دارد که این شرایط ایسکمی ایجاد شده بر اثر این نوع تمرینات تاچه اندازه موجب تولید آنزیم های ضداکسایشی(SOD,GPX) خواهدشد. به هرحال پژوهش های صورت گرفته تاکنون بیشتر روی ترکیب تمرین مقاومتی همراه با انسداد تمرکز داشته و سازگاری های عضلانی بر اثر این نوع تمرینات صورت گرفته است و اطلاعات کمی در زمینه تاثیر تمریناتHIIE همراه با انسداد بر آنزیم های ضداکسایشی وجود دارد. بدین منظور در این پژوهش به مطالعه تاثیر یک جلسه فعالیت ورزشی تناوبی شدید انسدادی و غیرانسدادی بر آنزیم های ضداکسایشی GPX,SOD),) در مردان فعال پرداخته خواهد شد.
1-2 . بیان مسئله پژوهش
رادیکال های آزاد اتم یا گروهی از اتم های بسیار واکنش پذیر هستند که یک یا چند الکترون جفت نشده دارند و تولید این رادیکال ها فرایند طبیعی واکنش های متابولیسمی بدن است(7). در دهه های اخیر نقش آنتی اکسیدان ها در پیشگیری از پیدایش و پیشرفت استرس های اکسیداتیو مطرح شده است(8). با توجه به اینکه فعالیت ورزشی شدید می تواند مصرف اکسیژن را تا100 برابرحالت استراحت افزایش دهد، تولید رادیکال های آزاد پس از ورزش افزایش می یابد(9).با فعالیت های ورزشی، اکسیژن مصرفی و متابولیسم درکل بدن افزایش میابد. درنتیجه سلول در معرض فشاراکسایشی و تولید گونه های اکسیژن واکنش پذیر قرارمی گیرد؛که زمینه مبارزه با سیستم اکسایشی را فراهم می کند(10). به طور طبیعی تعادل ظریفی میان تولید رادیکال های و مواد ضداکسایشی در سیستم های بیولوژیکی بدن وجود دارد، زیرا هردوی این مواد برای تبدیل غذا به انرژی ضروری هستند، اما ورزش همانند برخی از بیماری ها می تواند این تعادل را در جهت تولید رادیکال های آزاد بیشتری متمایل کند، اگر تولید رادیکال های آزاد نسبت به موادضداکسایشی سیستم دفاعی افزایش چشمگیری داشته باشد، تولید مواد همراه با رادیکال های آزاد نیز افزایش خواهد داشت(11, 12).تصور می شود هنگام فعالیت های ورزشی مقادیر آنتی اکسیدانی افزایش می یابند تا مواد حاصل از استرس اکسایشی ناشی از یک فعالیت شدید ورزشی را خنثی کند. این ساز و کار باعث حفظ شرایط عادی بدن می شود(11).ازجمله فعالیت هایی که به استرس اکسایشی می انجامد فعالیت هایHIT است(13).همچنین ورزشکاران اغلب به یک برنامه تمرینی برای رسیدن به حداکثر آمادگی دریک دوره زمانی کوتاه به ویژه پس از دوره های عدم فعالیت نیاز دارند.درچنین مواقعی تمرینات تناوبی خیلی شدید(HIT) مورد توجه قرار می گیرند(11). از طرف دیگر در سال های اخیر پژوهش هایی در مورد تمرینات انسدادی صورت گرفته است(4).مطالعات نشان داده اند که تمرینات مقاومتی با بارتمرینی پایین تا متوسط همراه با انسداد عروقی، هایپرتروفی و قدرت عضله را به مقدار قابل ملاحظه ای مشابه با تمرینات مقاومتی پرشدت افزایش می دهد(6).اگر چه مکانیزم های احتمالی را افزایش ترشح هورمون رشد به واسطه تجمع مواد متابولیکی از قبیل لاکتات و یون هیدروژن در عضله در حال فعالیت، عوامل رشد محیطی و مسیرهای سیگنالی درون سلولی و فراخوانی تارهای تند انقباض در شرایط هایپوکسی پیشنهاد کرده اند اما مکانیزم دقیق اینگونه تمرینات تاکنون به روشنی مشخص نشده است(6).اطلاعات کمی درخصوص تاثیر تمرینات انسدادی برآنزیم های ضداکسایشی وجود دارد لذا باتوجه به هیپوکسی که این تمرینات ایجاد می کنند و مشابهتی که در هیپوکسی ناشی از تمرین در ارتفاع به دلیل کمبود اکسیژن وجود دارد،پژوهش هایی در ارتفاع صورت گرفته است. به طور مثال در پژوهشی که به بررسی تاثیر یک جلسه تمرین درمانده ساز با چرخ کارسنج در ارتفاع متوسط و بالا برای مردان سالم مورد صورت گرفت، دریافتند که به دلیل کاهش
فشار اکسیژن و هیپوکسی ناشی از قرارگیری در ارتفاع و تمرین ، تولید ROS در نمونه های خونی بالا رفته و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی در ارتفاع بالا کاهش می یابد(14). همچنین نشان داده شده که فعالیت شدید در ارتفاع ، موجب پراکسیداسیون لیپید و صدمه اکسایشی DNA به صورت معنی داری افزایش می یابد. البته هر چه قدر سطح ارتفاع بالاتر رود، مقدار استرس اکسایشی به موازات آن افزایش می یابد(14, 15). نتایج پژوهش ها در زمینه تاثیر فعالیت های HIIE بر آنزیم های ضداکسایشی ضد ونقیض است.به طور مثال در پژوهشی که توسط فاروق اوگراس وهمکارانش(2012) انجام شد به بررسی تاثیر یک جلسه تمرینات تناوبی شدید(HIIE) بر وضعیت آنتی اکسیدانی ورزشکاران نخبه پرداخته شد.نتایج این پژوهش افزایش قابل توجه در میزانMDA و کاهش معنادار درCAT را نشان داد اما تفاوت در فعالیتSOD , GPX معنادار نبود(16). اما گائینی وهمکارانش(2013) در پژوهشی که به بررسی پاسخ پراکسیداسیون لیپیدو دستگاه ضداکسایشی بازیکنان زبده فوتبال به یک جلسه فعالیت ورزشی خیلی شدید(HIIE ) انجام شد، نشان دادند که اجرای پروتکلHIIE باعث افزایش معنی دار مقادیرMDA و GPX گروه تمرینی در مقایسه با گروه کنترل شده بود. به علاوه اجرای یک جلسه فعالیت ورزشی خیلی شدید تناوبی کوتاه مدت(HIIE) تغییر معنی داری در مقادیرSOD گروه تمرینی در مقایسه با گروه کنترل ایجاد نکرد(17). به هرحال با توجه به تناقضات موجود و کمبود اطلاعات در این زمینه و اینکه پژوهش های صورت گرفته تاکنون بیشتر پیرامون تاثیر فعالیت های تناوبی شدید(HIT) روی آنزیم های ضداکسایشی(SOD,GPX) صورت گرفته است، لذا دراین پژوهش محقق قصد دارد به این سوال پاسخ دهد که:
آیا یک جلسه فعالیت تناوبی شدید(HIIE) انسدادی و غیرانسدادی روی آنزیم های ضداکسایشی (GPX,SOD) مردان فعال تاثیر دارد؟
1-3 . اهمیت و ضرورت پژوهش
سودمندی فعالیت ورزشی باشدت بالا بصورت متناوب((HIIE ازطریق بهبود در ظرفیت هوازی و کاهش کل زمان رسیدن به سازگاری ها تائید شده است و بطور موثر در ورزشکاران رقابتی مانند شناگران،دوچرخه سواران و دونده ها مورد استفاده قرارگرفته است(18). یکی از مزایای تمرین با شدت بالا نسبت به تمرین استقامتی یا قدرتی این است که هریک ازتمرین های استقامتی یا قدرتی از طریق یکی از راه های اکسیداتیو یا غیر اکسیداتیو ATP موردنیاز را تولید می کنند، درحالی که تمرین باشدت بالا براساس زمان و شدت تکرار و تعداد تکرارها و زمان ریکاوری بین تکرارها می تواند هم ازطریق اکسیداتیو و هم غیر اکسیداتیوATP موردنیاز خود را تولید کند(19). ازطرفی نشان داده شده است که تمرینات انسدادی با شدت پائین برای افراد فعال و ورزشکاران مفید است(6).همچنین پژوهش ها نشان داده اند که رشدعضلانی در شدت پائین 20درصد از حداکثر قدرت همراه با انسداد عروقی متوسط ایجاد می شود(5).به نظر می رسد که شدت بالایی از تمرین برای ایجاد پاسخ در دستگاه ضداکسایشی نیاز است. علی رغم افزایش رادیکال های آزاد به دنبال فعالیت ورزشی به خصوص ورزش های هوازی و تغییرات مقادیر اکسایشی و ضداکسایشی در هنگام و پس از فعالیت ورزشی، هنوز مشخص نیست که اجرای یک جلسه فعالیت ورزشی خیلی شدید(HIIE) انسدادی تا چه حدی می تواند بر سیستم ضداکسایشی اثر گذاشته و آن را فعال کند(19).در بیشتر پژوهش هایی که روی مردان فعال انجام شده، گزارش شده است که بر اثر یک جلسه فعالیت ورزشی شدید (HIIE) تغییر معنی داری در فعالیت کاتالاز رخ نمی دهد(20).همچنین درپژوهش دیگری که روی مردان فعال انجام شده است نشان داده شد که یک جلسه فعالیت ورزشی شدید و کوتاه مدت(HIIE) فعالیت SOD را در برخی از بافت های بیولوژیکی بدن از جمله قلب و کبد و پلاکت های خون و گلبول قرمز و عضله اسکلتی افزایش می دهد(20). اما پاسخ GPX در عضله اسکلتی مردان فعال به یک جلسه فعالیت ورزشی شدید کوتاه مدت(HIIE) همسان نبوده است(20).چندین پژوهش نشان دادند که هیچ تغییری در فعالیت این آنزیم به یک جلسه ورزش شدید وجود ندارد در حالی که برخی از پژوهش ها افزایش معنی داری در فعالیت GPX عضله را گزارش کردند(20). بصورت کلی، باتوجه به اینکه در این زمینه تناقضات فراوانی وجود دارد و اینکه پژوهش های کمی درمورد مردان فعال صورت گرفته است و اکثر پژوهش ها روی ورزشکاران صورت گرفته است و همچنین از نظر پژوهشگر فواید نتایج حاصل از این پژوهش می تواند علاوه بر ورزشکاران به افراد فعال جامعه نیز کمک کند، لذا محقق درنظر دارد که تاثیر یک جلسه فعالیت ورزشی تناوبی شدید انسدادی و غیر انسدادی را روی آنزیم های ضداکسایشی(SOD,GPX) در مردان فعال بررسی نماید.
1-4 . اهداف پژوهش
1-4-1 . هدف کلی
تعیین تاثیر یک جلسه فعالیت ورزشی تناوبی شدید انسدادی و غیر انسدادی بر برخی از آنزیم های ضداکسایشی در دانشجویان مرد فعال
1-4-2 . اهداف اختصاصی
- تعیین تاثیر یک جلسه فعالیت ورزشی تناوبی شدید انسدادی و غیرانسدادی برمیزان آنزیم سوپراکسید دیسموتاز(SOD)
- تعیین تاثیر یک جلسه فعالیت ورزشی تناوبی شدید انسدادی و غیرانسدادی برمیزان آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز(Gpx)
1-5 . فرضیات پژوهش
1-5-1 . فرض کلی
یک جلسه فعالیت تناوبی شدید انسدادی و غیرانسدادی بر میزان آنزیم های ضداکسایشیSOD),( GPX)) در دانشجویان مرد فعال تاثیر دارد.
1-5-1-1 . فرضیه های اختصاصی پژوهش
- یک جلسه فعالیت تناوبی شدید انسدادی و غیرانسدادی برمیزان آنزیم سوپراکسید دیسموتاز(SOD) تاثیر دارد.
2-یک جلسه فعالیت تناوبی شدید انسدادی و غیرانسدادی برمیزان آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز(Gpx) تاثیردارد.
1-6 . قلمرو پژوهش
1-آزمودنیها همگی از سلامت جسمی و روانی برخوردار بودند.
2-آزمودنیها در روز تمرین، خسته نبودند.
3- شرکت آزمودنیها با انگیزه کافی در تمرین
4- عدم استفاده از مکملهای غذایی
5- صحت اطلاعات به دست آمده از دستگاههای اندازه گیری
1-7 . محدودیتهای پژوهش
1-تفاوتهای فردی و عوامل وراثتی آزمودنیها قابل کنترل نبود.
2-تغذیه آزمودنی ها قابل کنترل نبود.
.Superoxide dismutase
.Catalase
.Glotathione peroxidase
4.Reactive oxygen and nitrogen species
- Kaatsu
.High intensity interval training
